🏒 Jeden Z Celów Powstańców Walczących Północnych Włoszech Podczas Wiosny Ludów

Wiosna Ludów w zaborze pruskim. W czasie Wiosny Ludów 1848 roku doszło do zamieszek w Berlinie oraz chaosu politycznego we wszystkich państwach niemieckich. Korzystając z tego zamieszania w marcu 1848 roku polscy powstańcy pod dowództwem generała Ludwika Mierosławskiego (dawnego powstańca listopadowego i członka Towarzystwa Demokratycznego Polskiego) zorganizowali odziały Kampania włoska podczas II wojny światowej – działania wojenne prowadzone przez wojska alianckie przeciwko III Rzeszy Niemieckiej i jej sojusznikom we Włoszech kontynentalnych oraz na wyspach Morza Śródziemnego należących politycznie do Królestwa Włoch w okresie od 10 lipca 1943 r. do 2 maja 1945 r. Pierwszy akt kampanii, inwazja W 1948 postanowiono, że stary cmentarz stanie się miejscem spoczynku zasłużonych Wielkopolan. Duże zainteresowanie mieszkańców miasta i regionu sprawiło, że w 1958 powstała Społeczna Komisja Cmentarza Zasłużonych. W 1959 na cmentarz przeniesiono szczątki 79 osób z likwidowanego cmentarza parafii św. Marcina przy ul. 17 lipca – 8. armia zostaje zatrzymana na równinie katańskiej u podnóży masywu Etny. Adolf Hitler zwołuje konferencję z udziałem dyplomatów i wojskowych, w której ustalone zostają cele strategiczne działań we Włoszech. 18 lipca – Hitler zaprasza Benito Mussoliniego na rozmowy do Feltre. WIOSNA LUDÓW WE WŁOSZECH - Lombardia, Wenecja i Państwo Kościelne pozostawały w zależności cesarza – niezadowolenie Włosi, którzy nie chcieli obcych dynastii w swoim państwie - Włosi gotowi do walki o niepodległość – sprzyjała im rewolucja marcowa w Austrii - Powstanie przeciwko Austrii objęło cała Lombardię, Wenecję, Parmę i Modenę - Wodzem powstania został władca Z inicjatywy Adama Mickiewicza powstał we Włoszech Legion Polski, który pod dowództwem Karola Alberta, króla Sardynii, walczył przeciw Austriakom w Genui i Toskanii. Po klęsce wojsk włoskich część polskich legionistów przyłączyła się do partyzantów Garibaldiego, a część przeszła na służbę Republiki Rzymskiej i broniła JAJKO ROZWIŃ TEN OPIS !Autor Najlepszego Fanarta: https://www.youtube.com/channel/UC6Ya6ZE3hB0EpgCqkceWKOQDziekuje Kizion: https://www.youtube.com/channel/UC Po przejechaniu Trydentu na wysokości jeziora Garda postanowiliśmy odbić i do samej Wenecji dojechaliśmy krętymi górskimi drogami, których w północnych Włoszech jest wiele. Nocleg mieliśmy zarezerwowany w Camping Village Jolly, z którego codziennie o kilku godzinach odjeżdżał za niewielką opłata autobus dowożący turystów na Mobile home’y w północnych Włoszech. Na większości naszych campingów w północnych Włoszech znajdziecie szeroki wybór mobile home’ów – luksusowe mobile home’y z dwiema sypialniami, drewnianym tarasem i klimatyzacją oraz z trzema sypialniami, oddzielną toaletą, telewizją i częściowo zadaszonym tarasem. Zarezerwujcie swój 1848 - początek Wiosny Ludów 1853 - wybuch wojny krymskiej 1856 - traktat paryski Pojęcia: konsulat - trzyosobowy rząd, składał się z trzech konsuli, pierwszym z nich został dożywotnio Napoleon Bonaparte; prefekci - urzędnicy odpowiedzialni za departamenty, na które była podzielona Francja Idee ogarniające w 1848 roku znaczną część Europy docierały również do ziem polskich. Nie dotyczyło to zaboru rosyjskiego, ponieważ w samej Rosji nie doszło w 1848 roku do istotnych wystąpień rewolucyjnych. Natomiast wydarzenia dziejące się w Prusach i w Austrii mocno rzutowały na wzrost aktywności ludności Robert Lee. generał, dowodził siłami Konfederacji podczas wojny secesyjnej. Ulysses Grant. generał, dowodził siłami Unii podczas wojny secesyjnej (1861-1865), osiemnasty prezydent USA (1869-1877) Ludwik Pasteur. wynalazł szczepionkę przeciwko wściekliźnie. Joseph Conrad. 7n4vhfw. Gospodarczo - społeczne problemy świata w drugiej połowie XIX wieku. Problemy demograficzne Druga połowa XIX wieku stanowiło okres, w którym przemiany obejmowały wszystkie dziedziny życia i następowały w szybkim tempie. Świat zmieniał się równie szybko pod względem demograficznym. Tylko w ciągu XIX stulecia liczba ludności Ziemi powiększyła się prawie dwukrotnie z 900 milionów do 1600 milionów w 1900 roku. Wzrost liczby ludności dokonywał się nierównomiernie, zarówno w skali krajów, jak i kontynentów. W tym samym czasie liczba ludności w Chinach wzrosła prawdopodobnie o 40 % i wynosiła 475 milionów, a Indii ze 175 do 290 milionów. Eksplozja demograficzna dotyczyła przede wszystkim krajów wysoko uprzemysłowionych na kontynencie europejskim i Stanów Zjednoczonych. Udział Europy w zaludnieniu Ziemi wyniósł w końcu XIX wieku około 24 %. Obok Niemiec i Wielkiej Brytanii, największy przyrost ludności miały Stany Zjednoczone i Japonia. Stany Zjednoczone wyprzedziły wszystkie wyżej wymienione państwa, gdyż w latach 1801 - 1900 liczba zamieszkałej w nich ludności wzrosła o około 1200 % ( z 6 milionów do 76 milionów ). Przełom wieków XIX i XX określa się nieraz epoką * wielkiego przesiedlenia *, gdyż rocznie emigrowało z Europy do USA 1, 5 miliona osób. Innym kierunkiem migracji była Ameryka Środkowa i Południowa. Szybko powiększał się odsetek ludności zamieszkującej miasta. Urbanizacja, czyli rozwój miast, spowodowała powstawanie wielkich skupisk ludności - milionowych metropolii. Zaliczały się do nich miasta amerykańskie: Nowy York, Chicago, Filadelfia, a także Londyn, Paryż, Berlin w Europie, czy Tokio i Osaka w Japonii, oraz Moskwa i Petersburg w Rosji. W miastach poprawiły się warunki zdrowotne, wprowadzono wodociągi i kanalizację. Podniósł się także poziom oświaty zdrowotnej, nastąpił wielki postęp w medycynie, w szczególności w zwalczaniu chorób epidemicznych. Wzrosła średnia długość życia ludzi. Niebagatelną sprawą był także ilościowy i jakościowy wzrost produkcji żywności. Dzięki wzrostowi hodowli bydła, owiec i trzody chlewnej wzrosła produkcja mięsa. Na początku XX wieku powstały pierwsze wytwórnie konserw. Olbrzymie możliwości produkcji rolnej dawały zagospodarowane obszary Ameryki Północnej i Australii. Rozwój komunikacji i potanienia kosztów transportu przyczyniły się do rozwoju importu zboża na rynek europejski. Konkurencja ta zmusiła rolników w Europie do rozwijania w większym stopniu sadownictwa i warzywnictwa. Ta * zielona rewolucja * była skutkiem wzrastających potrzeb żywnościowych ludności świata. Po raz pierwszy człowiek na tak wielką skalę ingerować w środowisko naturalne. Początkujący przemysł samochodowy potrzebował kauczuku do produkcji gumowych opon, co przyczyniło się do dewastacji środowiska naturalnego w Kongu Belgijskim. Eksploatowano także w rabunkowy sposób faunę, co doprowadziło do zagłady bizonów, wybitych przez myśliwych zaopatrujących budowniczych linii kolejowych w USA. Zmiany w przemyśle - industrializacja Jednak największe zmiany dokonały się w przemyśle. Stawał się on bowiem najważniejszą dziedziną gospodarki. Postępowała industrializacja, czyli rozwój gospodarczy państw w kierunku przemysłowym. Gospodarcza mapa świata w 1914 roku ukazywała, że najbardziej uprzemysłowionymi obszarami była Ameryka Północna i Europa. Potwierdzały to podstawowe wskaźniki, obejmujące wydobycie węgla, produkcję stali i rozwój komunikacji. Produkcja stali nie tylko wzrosła, ale także potaniała w rezultacie zastosowania metody przepuszczania powietrza przez ciekłe żelazo ( metoda Bessemera ), a później w następstwie zastosowania pieców podgrzanych gazem, co pozwoliło produkować hartowaną stal ( piece Siemensa ). Światowa sieć linii kolejowych wzrosła w latach 1879 - 1900 prawie czterokrotnie. Rosja wybudowała kolej transsyberyjską, a USA aż cztery linie łączące Atlantyk z Pacyfikiem. Kolej nie tylko ułatwiała podróżowanie, ale przede wszystkim służyła do przewożenia masowych ładunków. Przemysł zaczął także produkować towary dotąd nieznane: rowery, samochody, barwniki syntetyczne, maszyny do liczenia i pisania oraz wiele innych. Jeszcze u schyłku XIX wieku powstały i rozwinęły się przemysły naftowy i chemiczny. Zaczęto produkować celuloid i bakelit. Pojawiły się karabiny maszynowe strzelające ogniem ciągłym, pociągi pancerne, stalowe okręty wojenne i łodzie podwodne. Swoistą dokumentacją stanu rozwoju przemysłowego były wystawy światowe. Poszczególne państwa prezentowały na nich własne osiągnięcia techniczne i ekonomiczne. Pierwsza wystawa zorganizowana w Londynie ( 1851 rok ) miała zademonstrować osiągnięcia techniczne Wielkiej Brytanii jako * fabryki świata *. Odbywała się ona w nowo wzniesionym gmachu, wykonanym prawie w całości ze szkła i żelaza. Zmiany struktur gospodarczych Rozwój techniki i zastosowanie wynalazków w procesie produkcji spowodowały, że produkcja stała się masowa i tańsza. Wielkie fabryki przynosiły większe zyski, ale wymagały modernizacji i inwestycji, na które trzeba było dużych nakładów pieniężnych. Banki chętniej pożyczały pieniądze wielkim firmom niż małym. Drobni przedsiębiorcy nie mieli większych szans w konkurencji z wielkimi. Małe przedsiębiorstwa były w trudniejszej sytuacji, niejedno z nich uległo likwidacji lub podporządkowaniu silniejszym na rynku. Ogólną tendencją, występującą pod koniec stulecia, była koncentracja produkcji przez powstające spółki akcyjne. Niektóre z nich realizowały wszystkie fazy produkcji wytwarzanego przez siebie artykułu, co stanowiło przykład koncentracji pionowej produkcji. Ten rodzaj koncentracji produkcji obejmował cały proces wytwórczy, poczynając od wydobycia rudy żelaza, poprzez huty, stalownie, walcownie, po fabryki wytwarzające produkty finalne. Inne natomiast stosowały koncentrację poziomą produkcji. Występowała ona wówczas, gdy spółka starała się wykupić wszystkie kopalnie lub fabryki na danym obszarze. Proces koncentracji produkcji obejmował często nowe gałęzie wytwórczości, jak przemysł chemiczny, elektrotechniczny czy górnictwo naftowe. Najczęściej powstawały towarzystwa akcyjne, gdyż stworzenie spółki akcyjnej było najszybszym sposobem pozyskania kapitału dla inwestycji. Spółki akcyjne obejmowały zarówno produkcję, handel, jak i finanse. Do realizacji wielkich przedsięwzięć zaciągały pożyczki bankowe. Powodowało to określone skutki w postaci wpływania przez banki na kierunki rozwoju przemysłu i handlu. W 1903 roku sześć wielkich banków niemieckich dysponowało aż 751 stanowiskami w radach nadzorczych różnych spółek. Zrastanie się kapitału przemysłowego i bankowego powodowało centralizację kapitałów i powstanie nowej grupy społecznej - oligarchii finansowej, często mającej decydujący wpływ na bieg spraw państwowych. Koncentracja produkcji zmieniła formy konkurencji. Walka o rynki zbytu stała się bardziej skomplikowana i kosztowna. Dlatego zawierały między sobą porozumienia o różnym zakresie organizacji - od luźnych umów po ścisłe związki. Porozumienia te prowadziły do powstania monopoli w postaci karteli, syndykatów, trustów i koncernów. Skutki powstawania monopoli były różne. Utrzymywane były wysokie ceny na produkty, co z czasem prowadziło do nadprodukcji towarów oraz kryzysów. W ich następstwie monopole ograniczały produkcję i zwalniały część pracowników. Z czasem okazało się, że zasięg konkurencji między przedsiębiorstwami monopolistycznymi sięgnął skali międzynarodowej. Ratunkiem przed nadprodukcją we własnym kraju stał się wywóz kapitału na obszary gospodarczo zacofane, gdzie występowała tania siła robocza oraz surowce potrzebne do produkcji. Gdy ropa naftowa stała się niezbędnym surowcem i paliwem rozpoczęło się współzawodnictwo koncernów o roponośne tereny na Bliskim Wschodzie i inne zasobne w surowce terytoria. Pobudki gospodarcze zostały wzmocnione dążeniami politycznymi. Chodziło o rozszerzenie wpływów na inne kontynenty i ich polityczne i gospodarcze i uzależnienie. Często było to uzyskiwanie u miejscowych władców koncesji na eksploatowanie surowców lub pozwolenie na handel. Innym razem było to wymuszanie otwarcia portów dla statków albo budowa dróg i linii kolejowych. Udzielano także pożyczek pod zastaw terytoriów oraz budowę baz wojskowych przy okazji zawierania sojuszy. Przemiany w życiu ludzi Przemiany w życiu ludzi dokonały się wyraźnie pod koniec XIX wieku. Najsilniej zaznaczyły się one w urbanistyce i architekturze, a także w obyczajowości. Ponieważ wzrosła rola państwa w kierowaniu życiem obywateli, a ich udział w polityce stał się bardziej różnorodny - rozwijały się służby społeczne oraz administracja państwowa i samorządowa. Te zaś wymagały odpowiednio przygotowanych zawodowo ludzi. Znaczny wpływ na styl życia wywierały warstwy średnie. Cywilizacja europejska tej doby była podziwiana i naśladowana przez przedstawicieli, głównie elit, ludów i narodów pozaeuropejskich. Powstały milionowe metropolie - nowe centra światowych finansów, handlu i przemysłu. Stanowiły one pole do realizacji nowych założeń urbanistycznych i architektonicznych. Do miast docierały linie kolejowe, a obok nich powstawały składnice, bocznice kolejowe, dworce, budowano tunele i żelazne mosty. Zaistniała konieczność rozbudowywania nowych arterii komunikacyjnych. Dzieło przebudowy Paryża zlecił Napoleon III, a podjął się jego realizacji prefekt departamentu Sekwany Jerzy Haussmann ( w latach 1853 - 1869 ), wytyczając nowe aleje i bulwary. Podobnej modernizacji ulegały inne miasta europejskie --Wiedeń, Madryt, Barcelona, Bruksela, Budapeszt. Budowano wspaniałe gmachy parlamentów, rządów oraz sądów. Wyodrębniano dzielnice finansowe - z bankami i giełdami oraz handlowe - z halami targowymi. W innych miejscach wznoszono wspaniałe biblioteki, opery i sale koncertowe. Powstawały muzea, a także kliniki i szpitale. Ulice upiększały fontanny i pomniki. Rytm życia codziennego wyznaczały praca i rozrywka. Liczne sklepy i magazyny oraz powstające domy towarowe uzupełniały miejski krajobraz. Podobnie jak pałace, wille i rezydencje, które należały do fabrykantów i bankierów, a także starej arystokracji i elit władzy. W ciasnych pomieszczeniach wielopiętrowych kamienic czynszowych żyli robotnicy, a na przedmieściach w barakach - w najprymitywniejszych warunkach - biedota. Udział w premierach oper i operetek, nowych koncertów i symfonii był udziałem uprzywilejowanych. Upowszechniła się turystyka, przy czym chętnie wojażowano do Szwajcarii, Włoch i Grecji oraz do słynnych kurortów, na przykład Ems. Licznie pielgrzymowano do Rzymu oraz miejsc znanych z cudów, jak Lourdes. W życiu religijnym pojawiły się liczne sekty protestanckie, szczególnie w Stanach Zjednoczonych, jak: baptyści, metodyści, kwakrzy i mormoni. Na przełomie XIX i XX wieku wyraźnie polepszyły się warunki życia ludzkiego w Europie i Ameryce Północnej. Przemiany w życiu politycznym państw europejskich i USA u schyłku XIX wieku. Upowszechnianie się rządów parlamentarnych Jedną z najważniejszych tendencji występujących w dziewiętnastowiecznej Europie było coraz powszechniejsze uczestnictwo obywateli w życiu państwowym i publicznym. Coraz więcej ludzi umiało czytać i pisać oraz wykazywało zainteresowanie wydarzeniami politycznymi. Rozwinęło się dziennikarstwo i powstały specjalne agencje prasowe, zbierające wiadomości z różnych części kuli ziemskiej. Powołane zostały do życia agencje informacyjne, jak francuska Charlesa Havasa w 1832 roku, niemiecka Wolffa w 1849 roku i angielska Paula Reutera w 1851 roku. Wynalezienie telegrafu umożliwiło szybszy obieg informacji. Jednocześnie życie polityczne stało się bardziej dynamiczne. Działalność związków zawodowych, partii, stowarzyszeń i organizacji spowodowała, że oraz tego życia był barwniejszy, ale jednocześnie skomplikowany w swych przejawach. Szerokie kręgi społeczne absorbowały nowe problemy: walka o prawa publiczne i poprawienie warunków bytowych. Narastanie sprzeczności między państwami europejskimi potęgowały konflikty o charakterze imperialnym, wywołane ekspansją tych państw na inne kontynenty. Jednocześnie rozpowszechniały się nowe ideologie, bazujące na dążeniach nacjonalistycznych, a nawet szowinistycznych. Silne były ruchy narodowe, na przykład Serbów, Chorwatów w monarchii austro - węgierskiej. Upowszechnianie się idei liberalnych i demokratycznych w połowie XIX wieku przyspieszyło upadek absolutyzmu w Europie. W swej pełnej formie rządy absolutne przetrwały do początku XX wieku w Rosji. W większości krajów europejskich, mimo oporu konserwatystów, umocniły się zmodernizowane formy prawnoustrojowe. Porządek prawny starano się uformować na fundamentalnych zasadach ustrojowych, w imię których walczyła burżuazja we Francji podczas Wielkiej Rewolucji: poszanowania praw obywatelskich, suwerenności ludu, trójpodziału władzy oraz konstytucjonalizmu. Wyrazem dążeń tej nowej siły społecznej, która przejęła władzę, było ujęcie najważniejszych aspektów ustroju państwowego w ramy konstytucjonalne. Wprawdzie w dobie Wiosny Ludów, pojawiły się konstytucje oktrojowane, czyli nadane przez monarchów, na przykład w Prusach, Austrii, ale wraz ze wzrostem znaczenia władzy ustawodawczej parlamenty przejęły stanowienie praw konstytucyjnych. W XIX wieku występowały głównie dwie formy ustrojowe: monarchia konstytucyjna - i znacznie rzadziej - republika. W ciągu tego wieku szczególnie długą drogę przemian ustrojowych przeszła to w latach 1814 - 1830 powróciło do ustroju monarchii absolutnej ( restauracja Burbonów ), w latach 1830 - 1848 funkcjonowało jako monarchia konstytucyjna ( monarchia lipcowa ), następnie krótko była republiką prezydencką ( 1848 - 1852 ). Po zamachu Napoleona Bonapartego we Francji nastąpił okres cesarstwa plebiscytarnego ( 1852 - 1870 ), zaś po epizodzie dyktatury proletariatu trwającym 72 dni ( Komuna Paryska ), ostatecznie ugruntowały się rządy republikańskie ( III Republika trwała od 1870/ 1875 do 1940/ 1946 roku ). Według uchwalonej w 1875 roku konstytucji Francja była republiką, w której władza ustawodawcza należała do Izby Deputowanych i Senatu. Gdy wybierano prezydenta, obie izby łączyły się w Zgromadzenie Narodowe. Prezydent był wybierany na siedem lat przez tajne głosowanie. Początkowo to on przewodniczył rządowi, później rolę tą przejął premier. Do prezydenta należało także mianowanie ministrów. Ustrój III Republiki stał się modelem dla rozwijających się na terenie Europy i poza nią demokracji parlamentarnych. Inną formę rządów stanowiła republika prezydencka, ukształtowana w Stanach Zjednoczonych. Prezydent był głową państwa i zarazem szefem rządu. Do jego uprawnień należało powoływanie i odwoływanie ministrów. Rząd nie był zależny od Kongresu, czyli władzy ustawodawczej, lecz od prezydenta. Anglia, kolebka europejskiego parlamentaryzmu, była monarchią konstytucyjną od XVIII wieku, chociaż nie miała konstytucji spisanej w jednym dokumencie. Była także monarchią parlamentarną, ponieważ faktyczna władza należała do parlamentu - Izby Gmin. Z czasem nastąpiło ograniczenie uprawnień monarchy na rzecz gabinetu ministrów, który odpowiadał za prowadzenie bieżących spraw państwa. Ministrowie rekrutowali się spośród stronnictwa, które wygrało wybory. Wykształcił się zwyczaj, że gabinet ministrów podawał się do dymisji z chwilą utraty poparcia w parlamencie ( tak zwane wotum nieufności ). Przyjęcie zasady konstytucyjnej odpowiedzialności rządu przed parlamentem spowodowało konieczność kontrasygnowania przez właściwego ministra aktów prawnych, które wychodziły z kancelarii królewskiej. Jeszcze inna drogę przeobrażeń ustrojowych przeszła w XIX wieku Austria. Po kryzysie monarchii absolutnej ( do 1848 roku ) i po krótkim okresie monarchii konstytucyjnej ( patent marcowy z 1849 roku ) Austria powróciła na 10 lat do absolutyzmu. Dopiero klęska pod Sadową załamała całkowicie absolutne rządy habsburskiej. Rok 1867 stał się przełomową datą w dziejach państwa habsburskiego. Doszło wówczas do ugody Austrii z Węgrami, zatwierdzonej przez cesarza, który w grudniu 1867 roku koronował się na króla węgierskiego. Uchwalona przez parlament ( Radę Państwa ) Konstytucja grudniowa z 1867 roku wprowadziła dualistyczną monarchię konstytucyjną Austro - Węgry. Konstytucja grudniowa obowiązywała w Austro - Węgrzech do 1918 roku. Władzę wykonawczą w państwie sprawował cesarz, mianujący ministrów. Za naruszenie prawa ministrowie byli pociągani do odpowiedzialności konstytucyjnej przed Trybunałem Państwa. Dualizm państwa wyrażał się w posiadaniu przez Austrię i Węgry odrębnych rządów i odrębnych parlamentów oraz tak zwanych statutów krajowych. Wspólny natomiast był monarcha, wspólne: polityka zagraniczna, armia i budżet. Węgry i Austria pozostawały w unii personalnej do 1918 roku. Władza ustawodawcza należała do dwuizbowego parlamentu, zwanego Radą Państwa. Składała się ona z izby wyższej - Izby Panów ( członkowie dziedziczni lub dożywotnio mianowani przez cesarza ) i niższej - Izby Posłów, której członkowie pochodzili z wyborów. Od 1873 roku wybory do Izby Posłów były bezpośrednie. W wielu krajach europejskich parlamenty umocniły swe znaczenie. Wzrosła także rola prawa stanowionego przez parlamenty. Jednocześnie uległy rozszerzeniu uprawnienia władzy ustawodawczej. Prócz stanowienia prawa przez uchwalanie ustaw i podejmowanie uchwał, do parlamentu należało zatwierdzenie budżetu, uchwalanie podatków, oraz kontrola rządu. Przeważały parlamenty dwuizbowe, przy czym zasada reprezentacji dotyczyła głównie izby niższej, tworzonej w drodze wyborów. Izba wyższa - Senat we Francji, USA, Izba Lordów w Anglii, czy Izba Panów w Austrii - grupowały z reguły przedstawicieli arystokracji mianowanych przez monarchę. Natomiast w USA do Senatu wchodzili przedstawiciele poszczególnych stanów, po obu z każdego. W okresie dochodzenia do władzy burżuazja zabiegała o szersze prawa polityczne. Jednak, gdy rządy znalazły się w jej rękach, czynne i bierne prawo wyborcze obejmowało nadal niezbyt liczną grupę obywateli. Utrzymywany był bowiem cenzus majątkowy i cenzus wieku. W Anglii w latach osiemdziesiątych prawa wyborcze posiadali tylko właściciele nieruchomości. We Francji bierne prawo wyborcze przysługiwało osobom, które ukończyły - według konstytucji z 1875 roku - 40 lat. Rozbudowa instytucji demokratycznych wpływała na kształt sądownictwa. Sądy działały jako organy niezawisłe od woli władcy, rządu i innych organów władzy w państwie. W Niemczech, Austrii i Francji, a także w innych krajach ujednolicono prawo sądowe i sadzono na podstawie kodeksów karnych, cywilnych i handlowych. Rozprawy przed sądami były jawne, a oskarżony miał prawo do obrony. W ustawodawstwie niemieckim pojawiły się akty prawne wprowadzające system przymusowych ubezpieczeń społecznych, obciążających pracodawców. Zapewniało to robotnikom minimum egzystencji na wypadek niezdolności do pracy. Pod naciskiem masowych ruchów społecznych, jak czartyzm, działalność związków zawodowych i partii politycznych, władze państwowe podejmowały decyzje o rozszerzeniu praw wyborczych. Największe zmiany w tym zakresie dokonały się w Anglii, u schyłku doby wiktoriańskiej. Reformy polegały na obniżeniu cenzusu majątkowego i poszerzeniu kręgu osób posiadających czynne prawo wyborcze. Ustalono także jednomandatowe okręgi wyborcze, co spowodowało, że około 40 % Anglików uzyskało prawa wyborcze. W czasie panowania królowej Wiktorii ( 1838 - 1901 ), które było najdłuższym panowaniem w dziejach Anglii, nastąpił ogromny rozwój przemysłu oraz wzrost zamożności społeczeństwa. W epoce wiktoriańskiej dokonano reformy sądownictwa, przeprowadzono reformy parlamentarne oraz kolejno w latach 1867, 1872, 1884/ 1885 zreformowano prawo wyborcze. Uznano także, że prawa wyborcze są prawem podmiotowym obywateli. U schyłku stulecia w krajach europejskich zaczęto wprowadzać czteroprzymiotnikowe ordynacje wyborcze. Obejmowały one zasady: równości, powszechności, tajności i bezpośredniości. Ordynacje te nie występowały powszechnie: na przykład w Anglii w 1918 roku występował system wyborów trzyprzymiotnikowych: powszechnych, tajnych, bezpośrednich. Mimo rozszerzenia praw wyborczych uboższe kręgi społeczeństwa, a także kobiety, nadal nie miały swojej reprezentacji w parlamencie. Najostrzej kobiety wystąpiły w obronie swych praw w Wielkiej Brytanii i USA. Były to tak zwane sufrażystki, czyli bojowniczki o prawa wyborcze i równouprawnienie kobiet. Gdy zawiodły konstytucyjne sposoby walki, sufrażystki posunęły się w obronie swych praw nawet do gwałtownych wystąpień w miejscach publicznych. Pełne prawa wyborcze kobiety uzyskały na przykład w USA dopiero w 1920 roku, w Anglii w 1928 roku. Kwestia narodowa w Europie Jeśli pod pojęciem naród rozumiemy poczucie bliskości obyczajów, historii, języka, to proces formowania się trwałej wspólnoty ludzi, sięga głębokiego średniowiecza. W dziewiętnastowiecznej Europie większość narodów dysponowała własnym terytorium państwowym. Obok państw w zasadzie jednonarodowych, jak na przykład Francja, Włochy, istniały takie kraje, które miały charakter wielonarodowy, gdzie kwestia narodowa bezpośrednio rzutowała na stan stosunków wewnętrznych oraz kształt polityki zagranicznej ich rządów. Car rosyjski podporządkował sobie Polaków, Finów, Estończyków, Łotyszów, Białorusinów, Litwinów, Ukraińców, Gruzinów oraz wiele narodów Azji. W odniesieniu do mniejszości narodowych carat prowadził politykę rusyfikowania. W Austro - Węgrzech do narodów uciskanych należeli Słowacy, Węgrzy, Polacy, Czesi, Serbowie I Rumuni. Turcja nadal panowała nad częścią Półwyspu Bałkańskiego, gdzie pomieszanie ludności ( Bułgarów, Albańczyków, Greków, Macedończyków ) tworzyło stan konfliktu, grożący wybuchem. Konfliktom narodowościowym towarzyszyły nędza i zacofanie gospodarcze, które dodatkowo zaogniały różnice religijne między katolikami i prawosławnymi oraz muzułmanami. Poważną siłą sprawczą w dziejach Europy stawał się nacjonalizm - ideologia zakładająca nadrzędność interesów własnego narodu. Z ideologii tej wynikało zatem uznanie własnego narodu za najwyższą wartość, co pociągało za sobą traktowanie innych narodów za gorsze czy mniej wartościowe. Wśród nacjonalizmów pojawiły się takie, które były nacjonalizmami narodów panujących oraz nacjonalizmy narodów uciskanych, bądź walczących o własne wyzwolenie. Nacjonalizm to nie tylko ideologia, ale również postawa społeczno - polityczna jednostek czy grup społecznych. Dla nacjonalisty interes narodowy jest nadrzędny nad interesami jednostki. Naród zaś jest całością, która w imię tej idei powinna solidarnie szukać rozwiązania sporów wewnątrz narodowej wspólnoty ( tak zwany solidaryzm ). Nic nie wywoływało tyle trudności w stosunkach między mocarstwami dziewiętnastowiecznej Europy, co rozruchy i powstania narodowe. Jako element destabilizacyjny, utrudniający zachowanie równowagi sił, nacjonalizm stanowił czynnik potężniejszy nawet od uprzemysłowienia. Tak było w stuleciu XIX, a wiek XX, kiedy ruchy narodowe pojawiły się na całym świecie dostarczył jeszcze jaskrawszych dowodów prawdziwie rewolucyjnej potęgi nacjonalizmu. Bardziej agresywną w swoich dążeniach nacjonalistycznych ideologią, gdyż prowadzącą do dyskryminacji był szowinizm. Charakteryzuje go pogarda i nienawiść do innych narodów. Przejawy szowinistycznych dążeń występowały w działalności niektórych związków oraz prawicowych partii. Zachęcały one do fizycznej rozprawy z mniejszościami narodowymi, na przykład z Żydami. We Francji, gdzie prawicowe i nacjonalistyczne siły polityczne postrzegały mniejszość żydowską w kategoriach zagrożenia dla bytu państwa jego gospodarki i kultury, szczególnie głośna stała się sprawa Dreyfusa. Alfred Dreyfus - z pochodzenia Żyd, oficer w sztabie generalnym armii francuskiej w 1894 roku został oskarżony o szpiegostwo na rzecz Niemiec, po czym go zdegradowano i uwięziono. Wkrótce okazało się, że dowody oskarżenia zostały spreparowane, a Dreyfus jest niewinny. Jednak 10 lat musiał on czekać na pełną rehabilitację. Tak zwana sprawa Dreyfusa stała się pretekstem do prowadzenia zaciętej walki politycznej między prawicą a lewicą i pośrednio przyczyniła się do utworzenia we Francji pierwszego rządu socjalistycznego. Niejako reakcją na występujący w niektórych krajach antysemityzm była nacjonalistyczna ideologia, a zarazem burżuazyjny ruch żydowski - syjonizm. Twórcą tego nacjonalistycznego ruchu był Teodor Herzl. Celem syjonizmu było skupienie rozproszonego narodu żydowskiego w Palestynie - biblijnej ziemi przodków. Program walki Żydów o własne państwo przyjął zwołany w 1897 roku w Bazylei I Kongres Syjonistyczny. Konsekwencją tej działalności był napływ żydowskich osadników w początkach XX wieku. Na gruncie europejskim, kilkanaście lat po zjednoczeniu Niemiec narodziła się w tym państwie ideologia nacjonalistyczna - pangermanizm. Wzywała ona ludy germańskie, czyli Niemców, Austriaków, Skandynawów i Szwajcarów do zespolenia. Pangermanizm stał się ideologicznym fundamentem dla imperialnej polityki niemieckiej. Jej wyrazicielem stał się Związek Wszechniemiecki, założony w 1891 roku. Związek Wszechniemiecki był nacjonalistyczną organizacją, która zyskała poparcie części inteligencji, kół wojskowych i przemysłowych między innymi Kandorfa, Thyssena, Kruppa - zainteresowanych niemiecką ekspansją kolonialną. Na przełomie XIX i XX wieku Związek Wszechniemiecki liczył ponad 20 tysięcy członków, a swą działalność rozciągał na te obszary, także pozaeuropejskie, na których w większych skupiskach żyli Niemcy. Plany polityczne związku sięgały podziału i rozbicia. Ideolog i przewodniczący Związku Wszechniemieckiego Ernest Hasse w książce polityka niemiecka z 1905 roku wprowadził pojęcia: Niemców jako narodu panów, helotów - Europejczyków obcego plemienia, a więc Polaków, Czechów, Żydów, Włochów itd. Dalej pisał, że trzeba być również konsekwentnym i nie przyznawać obcoplemieńcom tych samych praw politycznych i gospodarczym co Niemcom. Wreszcie obcoplemieńcom nie wolno byłoby - według Hassego - mieszać się z ludnością niemiecką, bo to psuje niemiecką rasę. Pangermanizm stanowił odłam nacjonalizmu, który otwarcie głosił program podboju innych narodów i ich ziem. Natomiast wśród Słowian uformował się panslawizm - ruch ideowy o zabarwieniu politycznym, który stawiał sobie za cel zjednoczenie Słowian. W połowie XIX wieku przyjął on formę ruchu literacko - politycznego, postulującego program federacji Słowian, ale bez udziału Rosji. Ideolog panslawizmu - carski minister oświaty Michał Pogodin wysunął trójjedyną formułę prawosławie, samodzierżawie ludowość. To prawosławna Rosja przewodzi narodom słowiańskim, a jej posłannictwem jest zjednoczenie Słowian i stworzenie Wielkiego Związku Wszechsłowiańskiego. Dla rosyjskich panslawistów Polacy byli zdrajcami sprawy słowiańskiej, jako wyznawcy katolicyzmu i buntownicy powstający przeciwko władzy prawosławnego cara. W drugiej połowie XIX wieku panslawizm stał się zorganizowanym ruchem popieranym przez carat rosyjski. Ruchy nacjonalistyczne wystąpiły również w Hiszpanii ( Baskowie ) i Wielkiej Brytanii. Gdy w 1801 roku parlament angielski podjął uchwałę o przyłączeniu katolickiej Irlandii do Wielkiej Brytanii, powstał konflikt religijno - narodowościowy. Szczególnie ostry był jego przebieg na obszarze Irlandii Północnej ( Ulster ). Katoliccy Irlandczycy domagali się autonomii, czemu sprzeciwiała się ludność protestancka, zamieszkująca Irlandię Północną. Mieszkańcy Ulsteru byli w części katolikami i w części protestantami. Przywódcy protestanccy nie chcieli dopuścić, by Irlandia znalazła się pod rządami katolickiej większości w razie wywalczenia przez Irlandczyków autonomii. Konflikt o podłożu religijnym zaostrzyła polityka ekonomiczna rządu brytyjskiego. W latach 1841 - 1861 na skutek nędzy, a nawet śmierci głodowej i emigracji liczba Irlandczyków spadła z 8 do 5, 8 milionów. Rząd popierał akcję rugowania dzierżawców irlandzkich z ziemi, opowiadając się po stronie wielkich posiadaczy, w większości Anglików. Niektóre kwestie narodowościowe, jak konflikt irlandzki czy bałkański, nie zostały rozwiązane. Państwo a Kościół u schyłku XIX wieku W drugiej połowie stulecia Kościół katolicki zmuszony był do ustosunkowania się do pewnych kwestii politycznych i społecznych. W szczególności chodziło o określenie stanowiska Kościoła wobec własności, a także kapitalizmu i socjalizmu. Rosnący wpływ na robotników marksizmu, ideologii zmierzającej do likwidacji własności prywatnej niepokoiły, podobnie jak groźba rewolucji społecznej. Kościół katolicki, którego zwierzchnikiem został w 1878 roku papież Leon XIII, przezywał okres modernizowania swojego stosunku do świata i jego problemów. Wyraźnym tego przejawem była encyklika Rerum novarum ( Rzeczy nowych ... ) z 1891 roku. Stanowiła ona fundament katolickiej doktryny społecznej. Papież zawarł w niej ocenę istniejącego systemu gospodarczego oraz potępił socjalizm. Leon XIII dowodził w encyklice, że socjalizm podkopuje prawowitą władzę i propaguje ateizm. Tymczasem można - według papieża - wprowadzić zasadnicze reformy społeczne bez porzucania religii, a poprzez odwołanie się do chrześcijańskich wartości oraz solidarności robotników i pracodawców. Społeczna doktryna Kościoła wyrażała się w nawoływaniu klas rządzących, do * sprawiedliwego postępowania *, to jest zgodnie z duchem chrześcijańskim, do rezygnacji z części przywilejów na rzecz ludu. W takim państwie, w którym system gospodarowania zostanie * oczyszczony z nadużyć *, będzie panował - według encykliki - pokój społeczny. Zachęta do pokojowego współdziałania kapitału i pracy wynikała z konstatacji, że należy pogodzić się ze swą kondycją ludzką, gdyż usunąć ze świata nierówności społeczne jest rzeczą niemożliwą. Stąd wynikało wezwanie do solidaryzmu społecznego, głoszącego naturalną wspólnotę interesów różnych grup w państwie. * Im więcej zrobi się przy pomocy prawa państwowego dla dobra mas robotniczych, tym mniejsza będzie potrzeba wprowadzenia specjalnych środków dla poprawy ich doli *. Papież Leon XIII Uformowanie się masowych partii robotniczych. Wraz z umocnieniem się roli parlamentu, wyłanianego poprzez wybory, wzrosło znaczenie partii politycznych, które stawały się organizacjami masowymi. Wzrosła ich rola w życiu publicznym, integrowały one bowiem grupy członków i sympatyków wokół określonych celów i interesów. Miały wpływ na kształtowanie opinii publicznej. Przede wszystkim partie rywalizowały w walce o rządy w państwie. W tym celu dla uzyskania większości parlamentarnej tworzyły one koalicje, zdolne do zapewnienia sobie w miarę stabilnej podstawy do sprawowania władzy. Tempo przeobrażeń gospodarczych i wywołany nim wzrost liczby robotników i wywołany nim wzrost liczby robotników stworzyły warunki do powstania nowych partii robotniczych. Znaczny wpływ na program i cele działania tychże partii uzyskał socjalizm i doktryna marksistowska. Po upadku Komuny Paryskiej i zaostrzeniu represji wobec działaczy I Międzynarodówki, stowarzyszenie to w latach siedemdziesiątych przestało funkcjonować. Europejski ruch robotniczy był wówczas rozbity. Wprawdzie rozwijały się szczególnie intensywnie związki zawodowe i powstały pierwsze partie socjalistyczne, ale dopiero w 1889 roku powołano do życia II Międzynarodówkę. Powstała ona w setną rocznicę Rewolucji Francuskiej. Na jej zjazd w Paryżu przybyli delegaci z Belgii, Włoch, Rosji i przede wszystkim z Anglii i Francji. II Międzynarodówka uchwaliła, że dzień 1 maja będzie obchodzony jako robotnicze święto, a czerwony sztandar stanie się symbolem ruchu socjalistycznego. Najszybciej ukształtowała się jako partia masowa, socjaldemokracja niemiecka. Miała silną pozycję na scenie politycznej w Niemczech. Socjaldemokratyczna Partia Niemiec na zjeździe w Erfurcie w 1891 roku przyjęła marksistowski program działania. Poprzez masowe demonstracje i strajki oraz udział w wyborach do Reichstagu, SPD wymogła na pracodawcach wiele ustępstw. Najważniejsze z nich dotyczyły skrócenia czasu pracy, lepszych zarobków i ustawodawstwa socjalnego, dość korzystnego dla robotników. Sukcesy w wyborach do parlamentu i liczące się ustępstwa liberalnych polityków wobec ruchu robotniczego w Niemczech zaważyły na jego doktrynie. W SPD silne wpływy uzyskał rewizjonizm, głoszony przez Edwarda Bernsteina i Augusta Bebla. Odrzucili oni tezy Marksa o rewolucyjnej drodze obalenia kapitalizmu i o konieczności ustanowienia dyktatury proletariatu. Rola partii robotniczej miała polegać na wymuszaniu ustępstw drogą parlamentarną. Fragment programu Socjaldemokratycznej Partii Niemiec z 1891 roku. * ( ... ) 1. Powszechne, tajne, równe, bezpośrednie prawo wyborcze i głosowanie obywateli Rzeszy powyżej 20 roku życia. 2. Bezpośrednie prawodawstwo przez lud, inicjatywa ludu i referendum. Samorząd w Rzeszy, w państwach, prowincjach i gminach. Wybór urzędników ( ... ) 3. Wychowanie do powszechnej służby wojskowej. Wojsko ludowe w miejsce stałej armii. Decyzja co do wojny przez przedstawicielstwo narodowe. Załatwianie sporów międzynarodowych na drodze rozjemstwa. 4. Zniesienie praw, które ograniczają swobodę opinii, zgromadzeń, związków. 5. Zniesienie praw, które krzywdzą kobiety w prawie publicznym i prywatnym stosunku do mężczyzny. 6. Ogłoszenie religii za sprawę prywatną. Zniesienie subsydiów dla kościoła z funduszów publicznych ( ... ) 7. Świecka szkoła. Obowiązek szkolny. Bezpłatne nauczanie ( ... ). 8. Bezpłatny wymiar sprawiedliwości, pomoc adwokata. Wybór sędziów. Sądy przysięgłych w sprawach karnych. 9. Bezpłatna pomoc lekarska, położnicza i lekarska. Bezpłatne pogrzeby. 10. Postępowy podatek dochodowy i majątkowy dla pokrycia wszystkich wydatków ( ... ) *. Inaczej przedstawiała się sytuacja we Francji. Przegrana komunardów w 1871 roku zaważyła na pozycji całego ruchu robotniczego. Uległ on osłabieniu na skutek ostrych represji oraz dość wyraźnemu rozczłonkowaniu. Partią o programie marksistowskim była założona w 1879 roku na kongresie w Marsylii Francuska Partia Robotnicza. Przewodzili jej Juliusz Guesde i Paweł Lafargue. Liczącym się kierunkiem był possybilizm, zwany polityką możliwości, stawiający przed robotnikami cele możliwe do osiągnięcia poprzez legalną działalność partyjną. Był przeciwny rewolucyjnym metodom walki. Trzeci kierunek, anarchosyndykalizm wywarł wpływ na francuski ruch związkowy, który w 1895 roku zjednoczył się w jedną organizację - Powszechną Konfederację Pracy ( CGT ). Zjednoczenie francuskiego ruchu robotniczego stało się możliwe dopiero na początku XX wieku. Było to zasługą socjalisty i demokraty wierzącego w sens w sens konstytucyjnych działań partii robotniczych - Jana Jauresa. W Wielkiej Brytanii przez długi czas związki zawodowe miały przewagę nad ruchem politycznym. Istniejące związki zawodowe zasilili robotnicy niewykwalifikowani, dotychczas do związków nie dopuszczani. To zadecydowało, że na początku XX wieku angielskie związki były najsilniejszą organizacją na świecie, gdyż liczyły około 5 milionów członków. Ich program uległ radykalizacji ( postulat nacjonalizacji ziemi i narzędzi pracy ), dlatego nazywane były nowymi związkami. Dopiero na początku XX wieku robotnicy angielscy utworzyli własną partię polityczną, która w 1906 roku przyjęła nazwę Partii Pracy. Zmierzała ona do zdobycia mandatów w Izbie Gmin. Partia Pracy szybko stała się organizacją masową, stawiającą sobie za cel poprawę położenia robotników. Podobnie jak w Anglii również w USA ruch związkowy był pierwszą formą organizowania się środowiska robotniczego. Trzeba zaznaczyć, że wpływy związków były dość słabe i dopiero strajki lat osiemdziesiątych zmieniły ten stan rzeczy. Ponadto warunki pracy i bytowania były w USA lepsze niż w Europie. Brakowało tam bowiem robotników do pracy w rozwijającym się przemyśle. Wielonarodowościowy skład tej grupy społecznej powodował występowanie antagonizmów między imigrantami, co skutecznie pacyfikowało nastroje radykalne. Sytuacja społeczna zmieniła się w drugiej połowie lat osiemdziesiątych, kiedy to przetoczyła się fala strajków i demonstracji pod hasłem wprowadzenia ośmiogodzinnego dnia pracy. Podczas demonstracji 1 maja 1886 roku zorganizowanej w Chicago przez robotniczy związek pod nazwą Zakon Rycerzy Pracy, doszło do krwawych rozruchów. W ich następstwie czterech organizatorów strajku skazano na śmierć. Dla upamiętnienia tych wydarzeń II Międzynarodówka w 1889 roku ogłosiła dzień 1 maja międzynarodowym dniem pracy. Od 1881 roku działała w USA także federacja związków zawodowych, z której po rozłamie wyodrębniła się Amerykańska Federacja Pracy ( w 1886 roku ). Skupiała robotników wykwalifikowanych i reprezentowała ich interesy. Ruch związkowy w USA przybrał większe rozmiary dopiero w latach 1905 - 1912, gdy robotnicy w toku walki strajkowej uzyskali prawo do ubezpieczeń i skrócenie dnia pracy, zakładając nowe związki - konkurencyjne do prorządowej Amerykańskiej Federacji Pracy. W odmiennych warunkach formował się ruch robotniczy w Rosji, gdzie nie mógł działać legalne. Pod wpływem anarchizmu, jedna z organizacji - Wola Ludu ( Narodnaja Wola ) - przyjęła taktykę zamachów terrorystycznych, które miały obalić reżim carski poprzez osłabienie aparatu państwowego. W 1881 roku w wyniku dziesiątego zamachu zginął z ręki Polaka Ignacego Hryniewieckiego car Aleksander II. Również na Aleksandra III był przygotowany zamach w 1887 roku, w którym brali udział między innymi bracia Józef i Bronisław Piłsudscy, ukarani zesłaniem na Syberię. Organizacją o marksistowskim rodowodzie było powstałe na emigracji w Genewie Wyzwolenie Pracy, założone w 1883 roku przez Jerzego Plechanowa. Propagowało ono socjalizm wśród grupek rewolucyjnej młodzieży w Rosji, szczególnie w Petersburgu. W 1895 roku kółka rewolucyjne połączyły się w nową organizację pod nazwą Związek Walki o Wyzwolenie Klasy Robotniczej. Jej działaczem był Włodzimierz Lenin. Organizacja ta była niezbyt liczna. Włodzimierz Lenin był bratem Aleksandra, członka Woli Ludu, skazanego na śmierć za przeprowadzenie zamachu na cara Aleksandra III. Lenin działał konspiracyjnie w Petersburgu w latach 1893 - 1895, za co został skazany na trzy lata zesłania, potem udał się na emigrację. Gdy w 1905 roku wybuchła rewolucja, powrócił do kraju. Stanowiła pewien etap na drodze tworzenia socjaldemokracji rosyjskiej, bazującej na doktrynie marksistowskiej. W 1898 roku na tajnym zjeździe w Mińsku powstała Socjaldemokratyczna Partia Robotnicza Rosji ( SDPRR ). Na jej dalszych losach zaważył Lenin. Sformułował on tezy dotyczące zasad działania partii, którą nazwał partią * nowego typu *. Jej członkowie mieli podporządkować się dyscyplinie partyjnej, opłacać składki, uczestniczyć w działalności i przestrzegać programu. Nie wszyscy członkowie organizacji podporządkowali się zaleceniom, co doprowadziło do rozłamu na drugim zjeździe SDPRR w Londynie w 1903 roku. Poparcie większości delegatów zdobyli zwolennicy Lenina, stąd przyjęło nazywać się ich bolszewikami. Przeciwnicy rewolucyjnego programu Lenina stanowili mniejszość, zyskali więc określenie mienszewików. Socjaldemokracja rosyjska podzieliła się w ten sposób na dwa nurty: rewolucyjny i reformistyczny, zakładający stopniowe, ewolucyjne przerastanie kapitalizmu w socjalizm. W rosnącym w siłę ruchu robotniczym w Europie, grupującym obok partii, związki zawodowe, kluby i spółdzielnie, dość szybko doszło do rozłamu. Jedni - rewolucjoniści - sądzili, że niemożliwy jest jakikolwiek kompromis z burżuazją. Uzasadniali swe stanowisko tym, że dopóki będzie istnieć kapitalistyczna własność, dopóty będzie wyzyskiwany robotnik. Dlatego robotnicy powinni solidaryzować się ponad granicami ( Proletariusze wszystkich krajów łączcie się ) i wkroczyć na drogę rewolucji. W następstwie rewolucji miało zostać ustanowione własne, robotnicze państwo - dyktatura proletariatu. Rewolucjoniści byli zwolennikami zniesienia narodowych podziałów, co określali internacjonalizmem. Lenin potępiał wojny do czasu zdobycia władzy przez jego partie. Później sam ustalał, które wojny są * sprawiedliwe *, a które nie. Znaczne wpływy w II Międzynarodówce uzyskali reformiści, oskarżani przez przywódcę rewolucjonistów Lenina o oportunizm, czyli zdradę sprawy robotniczej dla doraźnych celów ( mandatów poselskich, udziału w rządzie itd. ). Reformiści nie chcieli obalenia ustroju kapitalistycznego, ale jego ewolucyjnego zreformowania z zastosowaniem legalnych form walki politycznej, to jest walki wyborczej i parlamentarnej. Rewizjoniści odrzucali tezy Marksa o rewolucji i dyktaturze proletariatu. Głosili oni konieczność rewizji założeń ideowych i doktrynalnych marksizmu. Rewizjonizm był popularny, gdyż nie wymagał wyzbycia się lojalności narodowej, co w obliczu ostrych konfliktów politycznych w Europie i zbliżającej się wojny było bardzo istotne. Wprawdzie II Międzynarodówka na kongresie w Bazylei potępiła wojnę jako środek rozstrzygania sporów, ale jej uchwały realizowały partie robotnicze. A część partii robotniczych przychyliła się do polityki kolonialnej swych rządów i stanęła na gruncie * socjalizmu ewolucyjnego *, część nawet - jak w Niemczech - poparła zbrojenia. Od dawna rozbita II Międzynarodówka pod ciężarem wydarzeń, które wywołały I wojnę światową rozpadła się. Ekspansja kolonialna państw europejskich Przyczyny i skutki ekspansji kolonialnej państw europejskich W XIX wieku nastąpiły dość istotne zmiany w zamorskiej polityce państw europejskich. Po pierwsze, uległo przyspieszeniu tempo ekspansji na inne kontynenty. Po drugie, przemysł europejski potrzebował nowych rynków zbytu oraz niektórych surowców, na przykład bawełny. Zmienił się także charakter tej ekspansji. Państwa kapitalistyczne prowadziły bowiem politykę imperialną, czyli politykę zmierzającą do gospodarczego oraz polityczno - militarnego podporządkowania sobie innych krajów oraz terytoriów. Ofiara ekspansji stawały się tereny gospodarczo zacofane, zasobne w surowce, o dogodnym położeniu geograficznym i strategicznym. Ekspansję poprzedziły ekspedycje odkrywcze, jak słynna wyprawa Anglika Dawida Livingstone a, który dotarł do dziewiczych obszarów Afryki ( Zanzibar i Tanganika ). Z kolei poszukiwanie źródeł Nilu przyczyniło się do poznania systemów rzecznych Afryki. Wnętrze Azji nie pociągało podróżników tak, jak Afryka. Ale z punktu widzenia interesów francuskich ważnym przedsięwzięciem była podróż F. Garniera po południowo - wschodniej Azji i popłynięcie rzeką Mekong, co pozwoliło poznać obszar Indochin. Pewną rolę w ekspansji Europejczyków odegrała także działalność misjonarzy szerzących chrześcijaństwo na obszarze Afryki, Azji i Ameryki Łacińskiej. Podboje, a następnie eksploatacja zdobytych ziem i tworzenie systemu kolonialnego, z jego strukturą władzy, czyniły niezbędnym posiadanie floty i większej armii dla obrony zamorskich terytoriów. Do połowy XIX wieku istniało tylko jedno wielkie terytorium kolonialne, należące do Wielkiej Brytanii. Na drugim miejscu, jeśli chodzi o terytoria zamorskie, plasowała się Francja. W latach 70 - 80 - tych do walki o kolonie przystąpiły Niemcy, Włochy, Rosja i Belgia. Wkrótce rozczłonkowana została Afryka. Natomiast Azję od podobnego losu ocaliła rywalizacja krajów europejskich, USA oraz Japonii. Ich rozbieżne interesy doprowadziły jednak do gospodarczej penetracji Chin. Stany Zjednoczone prowadziły ekspansję w dwóch kierunkach - przez Pacyfik do Azji i na obszar Ameryki Południowej. Pierwszą zdobyczą Stanów Zjednoczonych były Wyspy Hawajskie. Następnie wchłonęły pozostałości imperium hiszpańskiego, po wygranej w 1898 roku wojnie. Hiszpania oddała wówczas Filipiny i wysepkę Guam na Pacyfiku oraz Kubę na morzu Karaibskim. Dla polityki Amerykanów stało się teraz ważne połączenie drogą wodną Atlantyku z Pacyfikiem. Gdy rząd Kolumbii odrzucił amerykańską propozycję zawarcia traktatu wymuszającego zgodę na budowę kanału - politycy amerykańscy zorganizowali * powstanie * w Panamie, wówczas terytorium kolumbijskim. W 1903 roku rząd Republiki Panamy przekazał USA pas ziemi, na którym zbudowano Kanał Panamski. Otwarty w 1914 roku Kanał Panamski stał się kluczem do morskiej potęgi USA i umocnienia ich pozycji na obszarze azjatyckim, szczególnie w Chinach. Podział Afryki Ekspansję na obszarze Afryki najszybciej rozpoczęli Francuzi. W 1830 roku wybuchła wojna algiersko - francuska, ale podbój Algierii zakończył się dopiero w latach siedemdziesiątych. Rząd francuski narzucił swój protektorat władcy Tunisu, a następnie wysłał wojsko w celu opanowania Maroka. Dopiero na początku XX wieku Maroko uznało francuski protektorat. Opanowanie północnych wybrzeży Afryki pozwoliło Francuzom posuwać się w głąb kontynentu. Zajęli znaczną część Afryki zachodniej i równikowe obszary na północ od rzeki Kongo ( Kongo Francuskie ). Pod francuską kontrolą znalazła się także wyspa Madagaskar. Ogromne terytoria, choć rozczłonkowane, posiadała w Afryce Wielka Brytania. Przede wszystkim udało się jej podporządkować w 1882 roku Egipt. Jego znaczenie strategiczne jeszcze bardziej wzrosło, gdy rząd angielski uzyskał większość akcji Kanału Sueskiego - przedsięwzięcia francuskiego. Przez otwarty w 1869 roku kanał wiodła znacznie krótsza droga do Indii. Drogi do Indii strzegły liczne bazy morskie o militarnym znaczeniu, położone między Londynem a Bombajem, jak Gibraltar, Malta, Cypr, Kanał Sueski, Aden i Bahrajn. Po opanowaniu Egiptu Anglicy usiłowali zająć Sudan, gdzie muzułmański prorok Mahdi ogłosił przeciw nim * świętą wojnę *. Po pokonaniu oddziałów brytyjskich powstańcy zajęli Chartum i utworzyli własne państwo. Dopiero w 1898 roku powstanie stłumiono, a Sudan znalazł się pod angielsko - egipskim protektoratem. Ekspansja angielska ogarnęła odebrany Holendrom Kraj Przylądkowy w Afryce południowej. To zmusiło holenderskich osadników, nazywanych Burami, do emigracji w kierunku północnym. Utworzyli tam małe republiki Transwal i Oranię. Konflikt między osadnikami a Anglikami zaostrzył się, gdy na południu odkryto złoto. Innym powodem konfliktu były brytyjskie plany budowy linii kolejowej łączącej Kair w Egipcie z Kapsztadem w Kraju Przylądkowym. Wybuchła tak zwana wojna burska ( 1899 - 1902 ). W czasie jej trwania dowództwo brytyjskie stosowało taktykę spalonej ziemi, a ludność umieszczano w obozach koncentracyjnych. Skutkiem wojny było wchłonięcie przez imperium brytyjskie republik Transwalu i Oranii. Kolonizacja Afryki uległa przyśpieszeniu w następstwie konferencji zwołanej do Berlina w 1884 roku. Wzięli w niej udział przedstawiciele 14 państw. Na konferencji ustalono zasady dokonywania aneksji obszarów w Afryce, dotychczas nie kontrolowanych przez Europejczyków. Anglia zdobyła wówczas Kenię, Ugandę, Nigerię, Złote Wybrzeże, Gambię, terytorium Beczuany, ziemie Zulusów i obszar nazywany później Rodezja. W latach 1883 - 1885 Niemcy opanowały Togo, Kamerun oraz nazwane później Niemiecką Afryką Wschodnią i Niemiecką Afryką Południowo - Zachodnią. Król Belgii Leopold II zajął Kongo, które przekazał następnie w testamencie swemu narodowi. Państwo włoskie opanowało Somalię i Erytreę w Afryce wschodniej, ale niepowodzeniem zakończyła się włoska próba Etiopii ( 1896 rok ). Azja w dobie ekspansji krajów europejskich Znacznie wcześniej przedmiotem ekspansji Europejczyków były Indie. Po wyparciu stamtąd jeszcze w XVIII wieku Francuzów, obszar Indii stał się największym nabytkiem Wielkiej Brytanii. Do Indii zaczęto ściągać coraz więcej Anglików, robiących tam kariery w administracji oraz w armii. Uruchamiano na wzór europejski szkoły i uczelnie, upowszechniano europejskie obyczaje. Anglicy ingerowali bezpośrednio w styl życia Hindusów, oparty na wielowiekowej tradycji religijnej. Przejawem tego rodzaju dążeń było zniesienie przez Anglików religijnego obyczaju palenia wdów na stosach pogrzebowych mężów. Powoli przeobrażało się również życie gospodarcze Indii na skutek wzmożonych kontaktów handlowych i rozwoju komunikacji. W 1853 roku w Indiach uruchomiono pierwszą linię kolejową. Do obrony terytorium Indii Brytyjczycy wykorzystywali stacjonujących tam żołnierzy angielskich oraz oddziały sipajów. Byli to uzbrojeni hindusi służący w kolonialnej armii, podporządkowani dowódcom angielskim. Wprowadzane w Indiach zmiany rodziły wśród ludności hinduskiej poczucie zagrożenia. Na tym tle doszło do antybrytyjskich rozruchów, które wywołali w Bengalu właśnie sipajowie. Rozruchy przekształciły się w latach 1857 - 1858 w powstanie. Działania walczących stron cechowało wzajemne okrucieństwo. Po stłumieniu powstania Brytyjczycy zrezygnowali z otwartego ingerowania w obyczaje tubylców. W pierwszej połowie XIX wieku Wielka Brytania i inne kraje europejskie próbowały podporządkować Chiny własnym interesom ekonomicznym. Wyraźną próbą interwencji gospodarczej kupców brytyjskich był handel opium - narkotykiem uzyskiwanym z maku. Anglicy przywozili opium w dużych ilościach z Bengalu i sprzedawali w portach chińskich. Z handlu opium kupcy brytyjscy czerpali znaczne zyski. Nie zważali przy tym na rosnący sprzeciw wobec tego procederu władz chińskich. Chińczycy przechwytywali ładunki i niszczyli je w obawie przed rosnącymi wpływami zamorskich diabłów. W 1839 roku chiński urzędnik w Kantonie skonfiskował i spalił ogromną, gdyż liczącą 20 tysięcy skrzyń dostawę opium. Stało się to przyczyną wybuchu tak zwanej wojny opiumowej. Operacje morskie ukazały bezużyteczność chińskich łodzi w walce z brytyjskimi okrętami wojennymi. Skutkiem przegranej Chin było zajęcie przez Anglików Hongkongu i wprowadzenie wojska do kilku chińskich portów. Na mocy układu w Nankinie ( 1842 rok ), Chińczycy mieli zapłacić wysoką kontrybucję. Bezpośrednim skutkiem wojny opiumowej stała się gospodarcza penetracja cesarstwa chińskiego. Otwarcie chińskich portów dla angielskich towarów spowodowało, że w ślad za Anglią poszły inne państwa imperialne: Francja, Rosja, Niemcy, a później Stany Zjednoczone i Japonia. Wymusiły one na Chinach podpisanie kilku nierównoprawnych traktatów ( tak zwane układy kagańcowe ), które naruszały suwerenność tego państwa. Nie mogąc całkowicie zawładnąć olbrzymim terytorium chińskim, do początku XX wieku kraje europejskie anektowały znaczne jego obszary. Angielsko - francuska interwencja w latach 1858 - 1860 zakończyła się okupacją Pekinu i otwarciem kolejnych portów Europejczykom. Rosja objęła w posiadanie ziemie leżące nad rzeką Amur oraz część prowincji Sikiang ( Kraj Ussuryjski ). Pod protektoratem Japonii znalazła się Korea; od Chin oderwany został Tajwan ( 1859 rok ). Brytyjczycy przejęli kontrolę nad Tybetem ( od 1904 roku ), Niemcy, Francja i Rosja * wydzierżawiały * kolejne porty chińskie ( 1898 rok ). W rękach Brytyjczyków znalazła się Birma, a większość Indochin zajęli Francuzi. Państwaeuropejskie zajęły tym samym terytoria tradycyjnie należące do chińskiej strefy wpływów. Istniejąca sytuacja rodziła niezadowolenie mieszkańców Chin. Upadł autorytet rządzącej dynastii mandżurskiej Cing, pogłębiła się korupcja urzędników, wzrosły podatki. Chłopi, żyjący w skrajnej nędzy, wystąpili przeciw feudałom. Było to tak zwane powstanie tajpingów ( 1851 - 1864 ). Przywódcą chłopskich powstańców został wiejski nauczyciel. Domagał się równego podziału ziemi, widział potrzebę odrodzenia religijnego i obrony Chin przed obcokrajowcami. W dolinie rzeki Jangcy utworzono powstańcze Niebiańskie Królestwo Wielkiego Pokoju. Chcąc stłumić powstanie cesarz musiał zwrócić się o pomoc do Europejczyków. W 1864 roku ruch tajpingów załamał się. Jego skutkiem było rozbudzenie nacjonalizmu chińskiego, który odżył w powstaniu bokserów ( 1899 - 1901 ). Nazwa powstania wzięła się od określenia Pięść w Imię Sprawiedliwości i Pokoju, nazwy jednej z organizacji chińskich. Rozruchy, w czasie których zginęło kilkuset cudzoziemców powstały na podłożu niechęci do grabieżców z Europy, wykupujących ziemię i budujących linie kolejowe. Powstanie zostało stłumione przez międzynarodowe siły, złożone z żołnierzy japońskich, rosyjskich, brytyjskich, amerykańskich, francuskich i niemieckich. Cudzoziemcy otrzymali nowe koncesje, a Chiny musiały zapłacić wielkie odszkodowanie. Powstanie bokserów przyczyniło się do dalszego osłabienia rządów cesarskich. Wprawdzie dwór próbował podjąć reformy, ale przyszły one za późno. Na południu rozpoczął się nowy ruch, lepiej zorganizowany i mający poparcie chińskiej armii. Na jego czele stanął Sun Jat - sen - lekarz i rewolucjonista. Ogłosił on trzy zasady, będące programem politycznym. Były to: jedność narodu chińskiego, demokratyczno - republikańska forma rządów i podział ziemi między chłopów. Stały się one programem rewolucji, która wybuchła w 1911 roku. W jej następstwie upadła dynastia mandżurska, a rok później Chiny stały się republiką. Po krótkich rządach Sun Jat - sena w 1912 roku prezydentem został Juan Szy - kaj. Okrojone terytorialnie Chiny nadal pozostały ściśle uzależnione od obcego kapitału. Ze względu na wyspiarskie położenie do połowy XIX wieku Japonia była ziemią prawie nieznaną Europejczykom i Amerykanom. Państwo pozostawało w izolacji, w wyniku czego długo utrzymywały się w nim skostniałe struktury społeczno - ekonomiczne i polityczne. Japonią rządziła grupa feudałów na czele z wodzem armii - szogunem. Sprawował on faktyczne rządy w imieniu cesarza. Ważną rolę w życiu Japończyków odgrywała religia sinto - integrująca naród. Podstawę jej doktryny stanowiła silnie akcentowana więź Japończyków z państwem i cesarzem - uważnym za syna nieba. Nakazem religijnym było przyczynianie się każdego z członków wspólnoty religijnej do pomyślności narodu i państwa. Te zaś uosabiał cesarz, któremu oddawano cześć boską. Los Chin był ostrzeżeniem dla wyspiarskiego państwa tym bardziej, że na wody japońskie także zaczęły docierać okręty europejskie. Japończycy próbowali przeciwstawiać się zagrożeniu nie zezwalając cudzoziemcom schodzić na ląd. Sytuacja zmieniła się, gdy Stany Zjednoczone wysłały do Japonii silną eskadrę morską pod dowództwem komandora Perry ego. Wpłynął do zatoki Edo w 1853 roku z zadaniem * wynegocjowania * otwarcia portów japońskich. Wymuszona na Japonii zgoda na otwarcie dwóch portów japońskich dla amerykańskich okrętów pociągnęła za sobą podpisanie traktatów z innymi krajami. Stworzyło to perspektywy kontaktów ze światem, zmuszając Japonię do przyjęcia europejskiego wyzwania cywilizacyjnego. W samym państwie japońskim narastała opozycja wobec istniejącego układu politycznego, który wyrażała władza szoguna. Trzonem tej opozycji była grupa młodych samurajów ( rycerzy ), widząca zagrożenie ze strony cudzoziemców. Grupa ta chciała reform państwowych, podobnie jak warstwa kupiecka. W Japonii dobrze rozwijały się miasta, a w nich rzemiosło i handel, działały banki. Bankierzy zdobywali kontrolę nad gospodarką, która coraz wyraźniej nabywała cech gospodarki kapitalistycznej. Wszystko to przyśpieszyło w Japonii bunt przeciw władzy szoguna. W styczniu 1868 roku oddziały rebeliantów otoczyły pałac cesarski i obaliły dotychczasową władzę. Proklamowano przywrócenie rządów cesarza, którym został 15 - letni Mutsuhito. W jego imieniu powołano rząd. Utworzono jednolitą administrację. Wydarzenia PREHISTORIA mln lat Pojawienie się w Afryce przodków współczesnego człowieka tys. lat Najstarsze ślady homo sapiens sapiens (Afryka) ok. 40 tys. lat Przybycie przedstawicieli homo sapiens sapiens do Europy Powstanie malowideł w jaskini Lascaux przedstawiających zwierzęta, na które polowali ludzie paleolitu . ok. 10-20 Koniec epoki lodowcowej. Początek ocieplania klimatu, zasiedlenia Europy środkowej 8000 r. Początek epoki neolitu. Pierwsze osady neolityczne na Bliskim Wschodzie (Mezopotamia tzw. Żyzny Półksiężyc). HISTORIA` ok 3500 Początki cywilizacji Sumerów i wynalezienie pisma 3500 Symboliczna data: początku historii i pierwszej epoki historycznej - starożytności Początek epoki brązu (stop miedzi z cyną) Przedmioty z brązu: siekiery, dłuta, młoty, motyki, sierpy, noże, ozdoby, broń (miecze, topory, ostrza do włóczni, groty, części pancerzy) ok. 3000 r. Zjednoczenie Dolnego i Górnego Egiptu. XVIII Powstanie Kodeksu Hammurabiego Jeden z najstarszych spisanych kodeksów, przewidujący konkretną karę za złamanie prawa. Spisany pismem klinowym Wynalezienie przez Fenicjan pisma alfabetycznego Początek epoki żelaza X w. Królestwo żydowskie Dawida i Salomona Zgodnie z opisem biblijnym było to potężne państwo obejmujące tereny dzisiejszego Izraela, Autonomii Palestyńskiej, Syrii i Jordanii. Początki królestwa sięgają ok. 1030 kiedy to Saul miał zjednoczyć nękane atakami sąsiadów plemiona izraelskie. Po śmierci Saula i krótkotrwałej wojnie domowej tron objął Dawid, uznawany za twórcę militarnej potęgi Izraela. Ostatnim władcą zjednoczonego państwa był Salomon, którego polityka skupiała się głównie na sprawach wewnętrznych. Wkrótce po jego śmierci państwo uległo podziałowi na państwo północne (Izrael) i południowe (Judę) 776 r. Pierwsze starożytne igrzyska olimpijskie Co 4 lata (tzw. okres olimpiady) odbywały się w Olimpii igrzyska ku czci boga Zeusa, nagroda – gałązka z drzewa oliwnego 753 r. Symboliczna data założenie Rzymu Legendarni założyciele – Romulus i Remus, początek monarchii w Rzymie Powstanie osady w Biskupinie Osada w Biskupinie wiąże się z kręgiem kulturowym kultury łużyckiej, trwającym od środkowej epoki brązu VIII –VII Wielka kolonizacja grecka Podczas "Wielkiej kolonizacji" ruch kolonizacyjny organizowany był przez małe greckie miasta-państwa (gr. polis). Kolonizacja obejmowała wybrzeża Morza Śródziemnego i Morza Czarnego od VIII do VI w. Terminem "kolonia" historycy oznaczają osadę grecką założoną poza granicami Grecji. 589 r. Zdobycie Jerozolimy przez Babilończyków - początek niewoli babilońskiej Niewola babilońska – zwyczajowe określenie wygnania Żydów z Judy. Pierwsze wysiedlenie Żydów do Babilonu nastąpiło w 597 kiedy to Nabuchodonozor II wtargnął do Jerozolimy, zrabował świątynny skarbiec i wysiedlił króla Jojakina oraz proroka Ezechiela 539 r. Upadek Babilonu. Koniec niewoli babilońskiej Żydów 509 r. Utworzenie Republiki Rzymskiej Wygnanie ostatniego króla Terkwiniusza Pysznego, obalenie monarchii. 508 r. Wprowadzenie demokracji w Atenach Typ demokracji – bezpośrednia, prawa obywatelskie mieli wszyscy pełnoletni mężczyźni. Okres rządów stratega Peryklesa uważa się za złoty wiek demokracji ateńskiej 490 r. Bitwa pod Maratonem Bitwa pomiędzy ateńskimi wojskami pod wodzą Miltiadesa a armią perską dowodzoną przez Datysa. Zakończona zwycięstwem Greków (legenda o biegu maratońskim) 480 r. Bitwa w wąwozie Termopile Wyprawa Kserksesa na Grecję, w wyniku zdrady Persowie otaczają Spartan, którymi dowodził Leonidas 480 r. Bitwa pod Salaminą Bitwa morska, zwinne okręty grecki – triery – pokonały flotę perską 479 r. Bitwa pod Platejami Wojska perskie w Grecji zostały rozbite. Wyparcie Persów z Grecji 449 r. Ogłoszenie w Rzymie prawa XII tablic Kodyfikacja prawa rzymskiego opracowana przez wybranych dziesięciu obywateli, był spisem prawa zwyczajowego. 264-241 r. I wojna punicka Toczyła się między Kartaginą i Rzymem Działania wojenne prowadzono początkowo na terenie Sycylii. W późniejszym okresie do walk doszło także na macierzystych terytoriach Kartaginy w Afryce Północnej. Wojna zakończyła się klęską Kartaginy, która zrzekła się swych posiadłości na Sycylii na rzecz Rzymu. Sycylia stała się pierwszą kolonią Republiki. 218-201 r. II wojna punicka Prowadzona na Półwyspie Apenińskim, Iberyjskim, na Sycylii i w Afryce Północnej. Hannibal, kartagiński wódz. Hannibal przeprawiwszy się ze swoją armią z Hiszpanii przez Alpy do Italii postanowił zaskoczyć Rzymian od północy. Odniósł szereg zwycięstw ( bitwa pod Kannami). Rzymianie w odpowiedzi przystąpili do podboju kartagińskich posiadłości w Hiszpanii, a potem za radą Scypiona Afrykańskiego Starszego zaatakowali afrykańskie centrum kartagińskiego imperium, co spowodowało odwołanie armii Hannibala z Italii. W 202 Scypion Afrykański pokonał Hannibala w bitwie pod Zamą 216 r. Wyprawa Hannibala do Italii; Bitwa pod Kannami 202 Klęska Hannibala pod Zamą 149-146 r. III wojna punicka Zdobycie i zburzenie Kartaginy 73-70 r. Powstanie niewolników pod władzą Spartakusa Największe powstanie niewolników w starożytnym Rzymie. W ciągu dwóch lat siły Spartakusa, składające się z tysięcy niewolników, gladiatorów i biednych wieśniaków, wznieciły powstanie na terenie niemalże całej Italii. 44 r. Śmierć Juliusza Cezara Zamordowany w idy marcowe przez senatorów pod przywództwem Marka Brutusa oraz Gajusza Kasjusza. Oskarżany o próbę zniszczenia republiki 31 r. Klęska Marka Antoniusza i Kleopatry pod Akcjum Bitwa morska. Było to decydujące starcie w wojnie domowej między Oktawianem Augustem a Markiem Antoniuszem i wspierającą go egipską królową Kleopatrą. Bitwa zakończyła się całkowitym zwycięstwem floty Oktawiana, co pozwoliło mu przechwycić pełnię władzy w imperium. Początek pryncypatu 28 r. Przyjęcie przez Oktawiana Augusta tytułu "princepsa" Princeps – pierwszy spośród równych 1 r. Narodziny Jezusa Chrystusa Data umowna; początek naszej ery 64 r. Pożar Rzymu i prześladowanie chrześcijan przez Nerona 70 r. Zdobycie Jerozolimy przez Tytusa i zburzenie świątyni jerozolimskiej 313 r. Edykt mediolański Edykt cesarza Konstantyna Wielkiego uznający chrześcijaństwo za religię równą innym, tolerancja religijna, zakaz prześladowania chrześcijan 375 r . Początek wędrówki ludów w Europie Wielka wędrówka ludów – okres masowych migracji plemion barbarzyńskich, głównie Hunów i Germanów, na ziemie Cesarstwa Rzymskiego (IV-VI wiek) 380 r. lub 392 r. Edykt Teodozjusza Wielkiego Cesarz zakazał wyznawania innych religii niż chrześcijaństwo, podnosząc je do rangi religii państwowej. Zakazał organizacji starożytnych igrzysk olimpijskich (393), uznając je za relikt pogaństwa. 395 r. Podział Cesarstwa Rzymskiego na Zachodnie i Wschodnie Zachodnie - stolica Rzym (przetrwało do 476r.), Wschodnie zw. także Bizantyjskim lub Bizancjum – stolica Konstantynopol (przetrwało do 1453r., zdobyte przez Turków) 476 r. Upadek Cesarstwa Zachodniorzyskiego Ostatni cesarz Romulus Augustulus został obalony przez germańskiego wodza Odoakra Umowna data końca epoki starożytnej i początku średniowiecza 622 r. Ucieczka Mahometa z Mekki do Medyny tzw. Hidżra = ucieczka, Mahomet i pierwsi muzułmanie musieli opuścić miasto z powodu prześladowań oraz braku przychylności; 622r. jest początkiem ery muzułmańskiej; 5 filarów wiary islam 732 r. Bitwa pod Poitiers Stoczona między armią arabską, a wojskami frankijskimi majordoma królestwa Karola Młota, klęska Arabów powstrzymała ich przed podbojem Europy. 800 r Koronacja Karola Wielkiego na cesarza Imperium Rzymskiego Karol Wielki – drugi z kolei władcy z dynastii Karolingów, syna Pepina Krótkiego; walczył z Longobardami w północnych Włoszech, z Sasami między Renem a Łabą i z Arabami w Hiszpanii. Władza Karola Wielkiego rozciągała się nad większością zachodniej części dawnego Imperium Rzymskiego. Renesans karoliński- okres rozwoju kultury zachodnioeuropejskiej rozwinęła się sieć szkół; rozkwitły – odnowione – literatura i malarstwo, powstało wiele monumentalnych budowli, nawiązujących stylem do budowli starożytnego Rzymu (architektura karolińska, np. katedra w Akwizgranie); odnowiono i ujednolicono łacińskie pismo (tzw. minuskuła karolińska). 843 r. Traktat z Verdun Państwo Karola Wielkiego podzielono między jego 3 wnuków: Lotara, Karola Łysego i Ludwika Niemieckiego. Lotar otrzymał wraz z tytułem cesarskim część środkową, dzielnica zamieszkana głównie przez ludność pochodzenia germańskiego, przekazana została Ludwikowi zwanemu później Niemieckim, część zachodnią, zasiedloną przez ludność mówiącą przeważnie językami romańskimi, otrzymał najmłodszy z braci, Karol Łysy. Podział ten położył podwaliny pod powstanie w przyszłości Francji i Niemiec 966 r. Chrzest Polski Zwyczajowa nazwa początku procesu chrystianizacji państwa polskiego. Proces ten został zapoczątkowany przez chrzest Mieszka I; symboliczna data powstania państwa polskiego 968 r. Założenie biskupstwa w Poznaniu Biskupstwo misyjne – podlegające bezpośrednio papieżowi; przewodził mu biskup Jordan 972 r. Bitwa pod Cedynią Rozegrana między wojskami księcia Polan – Mieszka I a margrabiego Marchii Łużyckiej – Hodona, zwycięstwo Mieszka I, informacja o bitwie zachowała się dzięki Kronice Thietmara 997 r Śmierć św Wojciecha Misja chrystianizacyjna do Prus, gdzie został zamordowany, ciało męczennika wykupił Bolesław Chrobry – relikwia 1000 r. Zjazd gnieźnieński Cele zjazdu: pielgrzymka cesarza Ottona III do grobu św. Wojciecha; pozyskanie przychylności i poparcia Chrobrego do utworzenia zachodniego cesarstwa uniwersalnego, na które miały złożyć się prowincje - Galia, Italia, Germania, Słowiańszczyzna; przekazanie bulli papieża dot. utworzenia arcybiskupstwa w Gnieźnie i biskupstw w: Krakowie, Kołobrzegu, Wrocławiu; wyrażenie zgody na koronację królewską księcia Bolesława 1025 r. Koronacja Bolesława Chrobrego - pierwszego króla Polski Znaczenie: polska wyniesiona została do rangi królestwa, traktowano ją na równi z innymi krajami Europy, koronacja podkreśliła niezależność państwa polskiego, symboliczne zakończenie procesu tworzenia się państwa polskiego, zamykała pierwszy etap wchodzenia Polski w krąg cywilizacji europejskiej. Polepszała pozycję państwa na arenie międzynarodowej, będąc niejako przypieczętowaniem jego jedności i suwerenności. W tym samym roku odbyła się także koronacja syna Chrobrego – Mieszka II, który utracił koronę na rzecz brata Bezpryma 1034 r. Śmierć Mieszka II, początek tzw powstania ludowego Kryzys państwa Piastów, okres reakcji pogańskiej, rozpad administracji państwowej i kościelnej 1039 r. Najazd władcy czeskiego Brzetysława na Polskę Wywiezienie relikwii św. Wojciecha, utrata Śląska na rzecz Czech 1039 r. Powrót do Polski syna Mieszka II Kazimierza Odnowiciela Początek odbudowy administracji państwowej i Kościelnej, przeniesienie stolicy do Krakowa, początek feudalizmu na ziemiach polskich 1054 r. Rozłam z kościele chrześcijańskim Schizma wschodnia – podział chrześcijaństwa na katolicyzm (Kościół zachodni) i prawosławie (Kościół wschodni). Przyczyny: różnice religijne (kwestia używania przaśnego chleba w Eucharystii, czyśćca, liczby sakramentów, celibatu księży, postu w soboty, noszenia zarostu przez duchownych etc.); różnice organizacyjne (cezaropapizm na Wschodzie), spór o prymat papiestwa. 1076 r. Koronacja Bolesława Śmiałego, zwanego także Szczodrym Zaangażowanie władcy w konflikt o inwestyturę po stronie papieża Grzegorza VII, w zamian papież wyraża zgodę na koronację 1079 Śmierć biskupa Stanisława Spór króla Bolesława Śmiałego z biskupem krakowskim Stanisławem, wyrok śmierci na biskupa, ucieczka króla na Węgry (opis konfliktu znajdziemy w Kronice Galla Anonima i Kronice Wincentego Kadłubka) 1109 r. Obrona Głogowa Konflikt między braćmi - Zbigniewem a Bolesławem Krzywoustym doprowadził do wybuchu wojny polsko-niemieckiej (cesarz Henryk V poparł interesy Zbigniewa); najbardziej znanym epizodem tej wojny jest krwawa obrona grodu 1138 r Podział Polski na dzielnice Ustawa sukcesyjna (lub testament Krzywoustego) miała zapobiec bratobójczym walkom pomiędzy synami księcia, ( najmłodszy z braci Kazimierz Sprawiedliwy nie otrzymał dzielnicy), zasada senioratu (pryncypatu) - władzę zwierzchnią ma każdorazowo sprawować najstarszy męski przedstawiciel rodu (senior), Władysław Wygnaniec pierwszym seniorem – wygnany przez braci 1226 r. Sprowadzenie Krzyżaków Książe Konrad Mazowiecki chcąc bronić dzielnicy przed łupieżczymi najazdami pogańskich Prusów sprowadza Krzyżaków na ziemie chełmińską; Zakon fałszuje dokumenty zatrzymuje ziemie Prusów i tworzy na nich Państwo Zakonne 1241r. Najazd Tatarów, bitwa pod Legnicą Śmierć Henryka Pobożnego; koniec tzw. dynastii Henryków Śląskich 1295 r. Koronacja Przemysła II Współpracując z arcybiskupem gnieźnieńskim Jakubem Świnką, dążył do zjednoczenia księstw piastowskich, zamordowany w 1296r. 1300 r. Koronacja Wacława II Wewnętrzna słabość i konflikty pomiędzy książętami dzielnicowymi oraz elekcyjność tronu w Krakowie doprowadziły do wmieszania się w sprawy polskie króla Czech Wacława II 1308 r. Utrata Pomorza na rzecz Krzyżaków Wezwani na pomoc przez księcia Władysława Łokietka Krzyżacy, zajęli go podstępem - po wypędzeniu Brandenburczyków ziemie przyłączają do państwa zakonnego, początek konfliktu polsko-krzyżackiego 1320 r. Koronacja Władysława Łokietka Symboliczna data końca rozbicia dzielnicowego trwającego blisko 200 lat 1331 r. Bitwa pod Płowcami Pokonanie Krzyżaków , mimo korzystnego wyroku sądu papieskiego Krzyżacy nie zwrócili Polsce zajętego w 1308r. Pomorza 1333 r. Koronacja Kazimierza Wielkiego Unormował stosunki z Czechami i Zakonem Krzyżackim. W 1335 udało mu się uzyskać od czeskiego króla Jana Luksemburskiego zrzeczenie się pretensji do polskiego tronu; na mocy pokoju kaliskiego z 1343 odzyskał zajęte przez Krzyżaków Kujawy i ziemię dobrzyńską, w zamian zrzekając się praw do Pomorza Gdańskiego (zachował tytuł pana i dziedzica ); przyłączył do Polski większą część Rusi Halickiej; kodyfikacja prawa (statuty wiślicko-piotrkowskie), rozbudowa systemu obrony państwa oraz rozwoju miast; w 1364 ufundował Akademię Krakowską. Rozwój architektury gotyckiej. 1343 r. Zawarcie pokoju w Kaliszu 1335 r. Zjazd w Wyszehradzie monarchów Czech, Węgier i Polski Cel - rozstrzygnięcie wojny z Krzyżakami 1364 r. Założenie Akademii Krakowskiej Kazimierz chciał przede wszystkim, aby nowa szkoła kształciła prawników, którzy mogliby pokierować i wzmocnić administrację państwową. 1374 r. Przywilej w Koszycach Pierwszy powszechny przywilej, nadany przez Ludwika Węgierskiego (ówczesnego króla polski, następcy K. Wielkiego) – w zamian za ograniczenie podatku do 2 groszy z łana, możni wyrazili zgodę na koronację królewską jego córki Jadwigi 1385 r. Zawarcie unii personalnej pomiędzy Polską a Litwa w Krewie Potrzeba unii wynikła z powodu zagrożenia, jakie dla Polski i Litwy stworzył na przełomie XIV i XV wieku zakon krzyżacki. Układ przewidywał małżeństwo wielkiego księcia litewskiego Jagiełły z królem Polski Jadwigą oraz objęcie przez niego polskiego tronu, w zamian za co Jagiełło zobowiązał się przyjąć chrzest i schrystianizować Litwę, wypuścić polskich jeńców, wypłacić odszkodowania Habsburgom, odzyskać wszystkie ziemie utracone przez Koronę. 1409 r. Początek wielkiej wojny z zakonem krzyżackim Wybuch powstania przeciwko Krzyżakom na Żmudzi (obszar litewski zajęty przez Krzyżaków) 1410 r. Bitwa pod Grunwaldem Wojska polsko-litewskie pod dowództwem Władysława Jagiełły pokonały sprzymierzone oddziały rycerstwa krzyżackiego i europejskiego dowodzone przez wielkiego mistrza Ulricha von Jungingena. Po bitwie nastąpiło nieudane oblężenie Malborka 1411 r. Pierwszy pokój w Toruniu Postanowienia: Królestwo Polskie odzyskało Ziemię dobrzyńską, Zakon krzyżacki zrezygnował ze Żmudzi na okres życia Władysława Jagiełły i Witolda, Zakon jako odszkodowanie i za wykup jeńców zobowiązał się zapłacić 100 tys. kop groszy czeskich, Pomorze pozostało w rękach Krzyżaków 1444 r. Bitwa pod Warną Starcie między oddziałami polsko-węgierskimi oraz innymi wojskami koalicji antytureckiej pod dowództwem króla polskiego i węgierskiego Władysława Warneńczyka i wojewody siedmiogrodzkiego Jana Hunyadyego, a wojskami tureckimi pod dowództwem sułtana Murada II. W trakcie bitwy ginie następca Władysława Jagiełły – Władysław zw. Warneńczykiem 1450 r. Wynalezienie druku (Jan Gutenberg) W 1455 r. ukazała się drukiem Biblia 1453 r. Zdobycie Konstantynopola (stolicy Cesarstwa Bizantyjskiego) przez Turków Zdobycie miasta oraz śmierć ostatniego cesarza bizantyjskiego pociągnęły za sobą ostateczny upadek cesarstwa wschodniorzymskiego. Zwycięstwo to dało Turkom panowanie nad wschodnim basenem Morza Śródziemnego i otworzyło drogę do podboju Europy powstrzymanego dopiero przez Jana III Sobieskiego pod Wiedniem w roku 1683. Zdobyte miasto pozostało stolicą imperium osmańskiego 1453 r. – jest jedną z umownych dat kończących średniowiecze 1454 – 1466 r. Wojna trzynastoletnia z Zakonem Krzyżackim Prośba miast pruskich o włączenie Prus do Korony Polskiej. Kazimierz Jagiellończyk wypowiedział Zakonowi wojnę i podpisał akt inkorporacji Prus (czyli wcielenia ich do Polski). W tym samym czasie pozostałe miasta pruskie doprowadziły do opanowania prawie całych Prus i w rękach Zakonu pozostały jedynie Malbork, Chojnice i Sztum. Zbuntowane miasta pruskie wspierały finansowo stronę polską. Za te wsparcie król zorganizował armię zaciężną, wykupił Malbork. Losy wojny na korzyść Polski zmieniły się po dwóch zwycięskich bitwach- Piotra Dunin rozbił wojska krzyżackie pod Świecinem, flota Gdańska i Elbląga pobiła na Zalewie Wiślanym flotę krzyżacką. Ostatni polski sukces to zdobycie Chojnic i przejęcie drogi lądowej, którą do Krzyżaków szły posiłki z Europy Zachodniej. 1466 r. II pokój w Toruniu Polski powróciło Pomorze Gdańskie, ziemia chełmińska, przyłączono Warmię, Malbork i Elbląg (tzw. Prusy Królewskie). Reszta ziem zakonnych ze stolicą w Królewcu stanowiła lenno Polski. Fakt rozciągnięcia zwierzchnictwa polskiego nad Zakonem miał dla Polski ogromne znaczenie polityczne. Otworzył przed nią możliwości nieskrępowanego handlu poprzez Gdańsk, co przyczyniło się do rozwoju gospodarczego Polski. 1488 r. Bartolomeo Diaz – dopłynięcie do Przylądka Dobrej Nadziei Żeglarz portugalski, co prawda nie udało mu się odkryć drogi morskiej do Indii, ale dopłynął do południowego krańca Afryki 1492 r. Krzysztof Kolumb - odkrycie Ameryki Żeglarz płynący pod banderą hiszpańską, pragnął odkryć drogę morską do Indii płynąc na zachód, nie wiedział jednak o istnieniu obu Ameryk. Trzy statki (karawele), z flagową „Santa Marią” na czele, dotarły do brzegów wyspy San Salvador, którą uznano za jedną z wysp japońskich. Po opłynięciu kilku innych wysp, w tym Kuby i Haiti w archipelagu Wielkich Antyli, Kolumb powrócił do Hiszpanii. Zorganizował potem jeszcze 3 dalsze podróże ekspedycyjne. 20 lat później żeglarz florencki Amerigo Vespucci stwierdził jako pierwszy, że odkryte przez Kolumba lądy to nie Japonia i inne części Azji, lecz nowy, nieznany dotąd kontynent. Nazwano go od jego imienia Ameryką. Nowo odkryty ląd nazywano: Indiami Zachodnimi lub Nowym Światem Rok 1492r. jest datą umowną kończącą epokę średniowiecza i rozpoczynającą epokę nowożytną 1498 r. Odkrycie drogi morskiej do Indii przez Vasco da Game Odkrywca portugalski, który jako pierwszy dotarł drogą morską z Europy do Indii (płynąc na wschód, wokół Afryki), umożliwiając Europejczykom swobodny handel z Azją południową. Dotąd odbywał się on lądem przez wielu pośredników i rozbójników. 1505 r. Uchwalenie konstytucji Nihil novi Potoczna nazwa konstytucji sejmowej, poważnie ograniczającej kompetencje prawodawcze monarchy. Jej nazwę (łac. „nic nowego bez zgody ogółu”) potocznie tłumaczy się jako „nic o nas bez nas”. Zakazywała ona królowi wydawania ustaw bez uzyskania zgody szlachty, reprezentowanej przez Senat i izbę poselską 1517 r. Początek reformacji - ogłoszenie 95 tez przez Marcina Lutra Ruch religijno-polityczno-społeczny zapoczątkowany przez Marcina Lutra w XVI wieku, mający na celu odnowę chrześcijaństwa. Był reakcją na negatywne zjawiska, które miały miejsce w katolickiej hierarchii kościelnej, a także stanowił opozycję do katolickiej doktryny dogmatycznej. Krytyka sprzedaży odpustów. 1519-1521 r. Ostatnia wojna Zakonu Krzyżackiego z Polską Po zawarciu pokoju toruńskiego w 1466 zakon krzyżacki uznał się lennikiem Korony Polskiej z terytorium Prus Wschodnich. Ostatni wielki mistrz krzyżacki Albrecht Hohenzollern, wysunął wobec Polski pretensje terytorialne, żądając zwrotu Prus Królewskich i Warmii oraz wypłacenia odszkodowania za 50 lat polskiej okupacji. Wojna toczyła się ze zmiennym szczęściem dla obu stron. Strony zgodziły się podpisać zawieszenie broni na cztery lata i oddać spór pod sąd rozjemczy. 1519 – 1522 r. Pierwsza podróż dookoła świata - Ferdynand Megallan Żeglarz portugalski w służbie hiszpańskiej. Nazwał Ocean Spokojny (Pacyfik). Wyruszył z Hiszpanii drogą zachodnią, czyli przez Ocean Atlantycki, do Wysp Korzennych. Wyprawa, która wypłynęła pod jego dowództwem, jako pierwsza opłynęła Ziemię. Zabity przez mieszkańców Archipelagu Filipińskiego. 1525 r. Hołd pruski Albrecht Hochenzollern składa hołd lenny Zygmuntowi I Staremu. W wyniku tego aktu Prusy Zakonne zostały przekształcone w Księstwo Pruskie jako lenno Polski. Dawne ziemie zakonu zostały sekularyzowane tzn. zeświedczone, utworzono z nich pierwsze luterańskie państwo z A. Hochenzollernem jako księciem dziedzicznym, nowo powstałe państwo nazywano – Prusami Książęcymi (Uwaga! Bez Pomorza, które wróciło do Polski w 1466r. i odtąd było zwane Prusami Królewskimi) Hołd lenny - ceremonia uroczystego zawarcia kontraktu lennego. Podczas niej następowało homagium: wasal klękał przed swoim seniorem i składał mu uroczystą przysięgę wierności, zobowiązując się do niesienia pomocy swojemu seniorowi w radzie i ofiarując pomoc zbrojną. Następowała wówczas inwestytura, czyli formalne przekazanie lenna wasalowi. 1545-1563 r. Sobór trydencki Sobór był odpowiedzią na narastającą potrzebę reform w Kościele katolickim, który podjął się ich w odpowiedzi na reformację. Jest uznawany za początek okresu kontrreformacji. Odbył się w mieście Trydent (północne Włochy). Zmiany: nakazano tworzyć seminaria duchowne; powołanie Inkwizycji - tzw. Święte Oficjum; potępiono nauki Lutra, Indeks ksiąg zakazanych, uznano Biblię i Tradycję Kościoła za równoważne źródła wiary, potępiono indywidualne interpretowanie Pisma Św., potępiono predestynację – tezę głoszącą, iż los pośmiertny człowieka jest odgórnie wyznaczony przez Boga (jedna z podstawowych nauk i założeń kalwinizmu), działalność zakonu Jezuitów (Ignacy Loyola, bezwzględne posłuszeństwo papieżowi) 1555 r. Pokój w Augsburgu Reformacja doprowadziła do wojen religijnych w Europie – szczególnie w Niemczech i we Francji. Chcąc rozwiązać spór wprowadzono zasadę „czyj kraj tego religia” co oznaczało nakaz przyjęcia wiary przez poddanych takiej jaką wyznaje władca. 1569 r. Unia realna; powstanie Rzeczypospolitej Obojga Narodów Zwana unią lubelską, cel wzmocnienie współpracy między Koroną a Litwą (obawy zerwania unii – brak potomka Zygmunta Augusta). W jej wyniku powstało państwo Rzeczpospolita Obojga Narodów – ze wspólnym monarchą, herbem, sejmem, walutą, polityką zagraniczną i obronną – zachowano odrębny skarb, urzędy, wojsko i sądownictwo. 1596 r. Unia brzeska Połączenie Cerkwi prawosławnej z Kościołem łacińskim w Rzeczypospolitej Obojga Narodów, dokonane w Brześciu duchownych prawosławnych i wyznawców prawosławia uznała papieża za głowę Kościoła i przyjęła dogmaty katolickie, zachowując bizantyjski ryt liturgiczny. Następstwem unii brzeskiej był podział społeczności prawosławnej. 1572 r. Noc św. Bartłomieja Potoczne określenie rzezi hugenotów (francuskich ewangelików reformowanych) w Paryżu, która miała miejsce w nocy 23 na 24 sierpnia. Nazwa wywodzi się od jednego z apostołów, św. Bartłomieja, którego święto liturgiczne obchodzone jest 24 sierpnia. 1572 r. Bezpotomna śmierć Zygmunta Augusta, koniec dynastii Jagiellonów 1573 r. Akt konfederacji warszawskiej Dokument zapewniał swobody wyznania dysydenckiej (różnowierczej) szlachcie w I Rzeczypospolitej. Dokument uważany jest za początek gwarantowanej prawnie tolerancji religijnej ( tolerancja nie obejmowała arian tzw. braci polskich) 1573 r. Pierwsza wolna elekcja; Elekcja Henryka Walezego Wybór monarchy przez ogół szlachty, w okresie bezkrólewia funkcję głowy państwa pełni prymas (interrex), pacta conventa – osobiste zobowiązania kandydata; artykuły henrykowskie – gwarantowały niezmienność ustroju tzn. wolną elekcję, tolerancję religijną, liberum veto, zwoływanie sejmu co dwa lata, zezwalały na wypowiedzenie królowi posłuszeństwa (rokosz), 1576 r. Elekcja Stefana Batorego W 1579 rozpoczął wojnę o odebranie zagarniętych przez Rosję w poprzednim roku Inflant i utraconej jeszcze w 1563 ziemi połockiej. Przeprowadził trzy zwycięskie kampanie zaczepne na terytorium państwa rosyjskiego (utworzono piechotę wybraniecką wyposażoną w rusznice i toporki do budowy mostów i umocnień polowych). 1598 r. Edykt nantejski Edykt nantejski przyczynił się do zakończenia trwających we Francji przez 30 lat wojen religijnych. Wprowadzał wolność wyznania i równouprawnienie protestantów wobec katolików. Mogli odtąd budować swe kościoły oraz szkoły, zamki, urzędy, szpitale czy uniwersytety. Hugenoci mieli swobodę kultu z wyłączeniem Paryża. Jako gwarancję bezpieczeństwa otrzymali ok. 100 twierdz we Francji. Edykt zakończył wojny religijne na terenie Francji oraz uregulował sytuację hugenotów. Zniesiony przez Ludwika XIV 1600 r. Początek wojny ze Szwedami Bezpośrednia przyczyna: przekazanie przez zdetronizowanego w Szwecji Zygmunta III Wazę Rzeczpospolitej szwedzkiej Estonii 1605 r. Bitwa pod Kircholmem Niewykorzystane zwycięstwo Polaków dowodzonych przez hetmana Karola Chodkiewicza (wojna ze Szwedami) 1609-1619 r. Wojny polsko-rosyjskie 1610 r. Bitwa pod Kłuszynem Tzw. dymitriady. Bitwa stoczona została między wojskami polskimi pod dowództwem hetmana polnego koronnego Stanisława Żółkiewskiego, a armią rosyjską. W obliczu klęski bojarzy zdetronizowali cara Wasyla Szujskiego i obwołali carem królewicza polskiego Władysława, a Żółkiewski wkroczył do Moskwy. 1618-48 r. Wojna trzydziestoletnia Konflikt pomiędzy protestanckimi państwami Rzeszy niemieckiej wspieranymi przez inne państwa europejskie a katolicką dynastią Habsburgów. Mimo że wojna spowodowana była przyczynami natury religijnej, jednym z powodów jej długotrwałości stało się również dążenie mocarstw europejskich (nie tylko protestanckich) do osłabienia potęgi Habsburgów. 1620-1699 r. Wojny polsko-tureckie 1620 r. Klęska pod Cecorą Po nierozstrzygniętej obronie polskiego obozu, wojska Rzeczypospolitej zostały rozbite w odwrocie. Stanowiła początek wojny polsko-tureckiej 1620-1621, której zakończeniem była obrona Chocimia, a następnie podpisanie traktatu 1621 r. Bitwa pod Chocimiem Bitwa pomiędzy armią Rzeczypospolitej Jana Karola Chodkiewicza, a armią turecką. Zamknięte w warownym obozie siły polsko-litewsko-kozackie, stanęły na drodze armii osmańskiej pod miejscowością Chocim. Oblężenie zakończyło się taktycznym zwycięstwem armii Rzeczypospolitej, ukoronowanym podpisaniem traktatu 1627 r. Bitwa morska pod Oliwą Była to pierwsza i jedyna większa bitwa morska młodej polskiej floty, zakończona zwycięstwem. 1629 r. Pokój w Altmarku Rozejm kończący wojnę polsko-szwedzką 1626–1629. Najważniejsze postanowienia: Szwedzi zatrzymali Inflanty na północ od Dźwiny wraz z Rygą , Szwedzi zatrzymali wszystkie porty pruskie, Polska utrzymała kontrolę nad Gdańskiem, Królewcem i Puckiem, rozejmowi towarzyszył układ pomiędzy Szwecją a Gdańskiem, na mocy którego Szwedzi mieli prawo do pobierania 3,5% cła od przewożonych towarów W 1635 postanowienia rozejmu w Altmarku zmodyfikowano, podpisując korzystniejszy dla Polski rozejm w Sztumskiej Wsi. 1648 r. Powstanie Chmielnickiego Powstanie w latach 1648-1655 Kozaków Zaporoskich i chłopstwa ruskiego pod przywództwem hetmana kozackiego Bohdana Chmielnickiego przeciwko magnaterii i szlachcie polskiej. Najważniejsze bitwy: nad Żółtymi Wodami, pod Korsuniem, pod Piławcami, pod Zborowem, pod Beresteczkiem, oblężenie Kamieńca Podolskiego. Ugoda w Perejesławiu - włączenie lewobrzeżnej Ukrainy do Rosji (Rosja uderzyła na Rzeczpospolitą, rozpoczynając wojnę polsko-rosyjską, która trwała aż do 1667 roku). 1655-1660 r. Potop Szwedzki Najazd Szwecji na Rzeczpospolitą w czasie II wojny północnej (1655–1660). Formalnie zakończył go pokój w Oliwie zawarty w 1660. Potop szwedzki pokazał słabość organizacyjną Rzeczypospolitej, a najeźdźca skuteczność swoich działań uzyskał poprzez kolaborację i przekupstwo po stronie Rzeczypospolitej. I choć ostatecznie Szwedzi zostali wyparci, to jednak poniesione straty i koszty ustępstw pokojowych były wysokie, a niektóre zniszczenia materialne, szczególnie szwedzka grabież dóbr kultury polskiej, są widoczne współcześnie. 1672 r. Najazd turecki na Polskę, zdobycie przez Turków Kamieńca Podolskiego Kamieniec Podolski, zwany "kluczem do Podola (Rzeczypospolitej)", został oblężony przez wojska tureckie. Utrata kluczowej twierdzy zmusiła Rzeczpospolitą do podpisania traktatu buczackiego zobowiązującego ją do oddania Podola i płacenia Turkom rocznego haraczu w wysokości 22 tysięcy dukatów. Szybko wystawiono wielką armię, na czele której Jan Sobieski pokonał w listopadzie 1673 roku Turków pod Chocimiem. 1673 r. Zwycięstwo pod Chocimiem Wojska koronne i litewskie pod dowództwem hetmana wielkiego koronnego Jana Sobieskiego odniosły zwycięstwo nad wojskami. Chocimska wiktoria, traktowana przez Polaków jako odwet za pokój buczacki, pozwoliła Sobieskiemu rok później wygrać elekcję i zasiąść na tronie Polski. 1683 r. Odsiecz wiedeńska (bitwa pod Wiedniem, wiktoria wiedeńska) Stoczona między wojskami polsko-austriacko-niemieckimi pod dowództwem króla Jana III Sobieskiego, a armią Imperium osmańskiego pod wodzą wezyra Kara Mustafy. Zakończyła się klęską Osmanów, którzy od tej pory przeszli do defensywy i przestali stanowić zagrożenie dla chrześcijańskiej części Europy. 1699 r. Pokój w Karłowicach Kończył okres wojen, w których po jednej stronie uczestniczyła Rzeczpospolita, a po drugiej Imperium Osmańskie, którego potęga budziła niepokój w Europie od XV wieku. 1697-1763 r. Czasy saskie Okres poważnego kryzysu politycznego. Czasy kiedy w Polsce rządzili królowie z saskiej dynastii Wettynów, August II (1697–1733) i August III (1733–1763). Ich panowanie było jednak przerywane kolejnymi elekcjami i rządami Stanisława Leszczyńskiego (1704–1709 i 1733–1736). 1717 r. Sejm Niemy August II Mocny dążył do ściślejszego powiązania Rzeczypospolitej Obojga Narodów i Elektoratu Saksonii, w której był dziedzicznym elektorem. Polska była wówczas pod ogromnym wpływem Carstwa Rosyjskiego, a August II dążył do zmniejszenia jej ingerencji w sprawy Rzeczypospolitej. Po wprowadzeniu wojsk saskich na tereny Polski, część szlachty (wspierana przez Rosję)zareagowała zawiązaniem konfederacji tarnogrodzkiej, czego skutkiem była wojna domowa. Król, wraz ze szlachtą, w celu rozwiązania konfliktu, zwrócił się do cara Rosji, Piotra I. Skutkiem tego było wkroczenie wojsk rosyjskich na teren Wielkiego Księstwa Litewskiego oraz układ między królem a szlachtą zawarty 3 listopada 1716 roku w Warszawie przy mediacji posła rosyjskiego Grzegorza Dołgorukiego, zatwierdzony później na jednodniowym sejmie, zwanym później niemym. Z powodu obaw przed jego zerwaniem nikomu oprócz przewodniczącego obradom marszałka Stanisława Ledóchowskiego oraz odczytujących nowe uchwały posłów nie wolno było się odzywać. 1764 r. Elekcja ostatniego króla Rzeczpospolitej Obojga Narodów Stanisława Augusta Poniatowskiego Wybrany pod naciskiem Rosji, caryca Katarzyna II uważała go za osobę, którą łatwo będzie manipulować. Król jednak przeprowadza szerokie reformy wzmacniające pozycję Rzeczpospolitej co skutkuje przyspieszeniem decyzji o I rozbiorze(powołał namiastkę rządu tzw. konferencję króla z ministrami; założył Szkołę Rycerską - uczelnię wojskową). 1768-1772 r. Konfederacja barska Zbrojny związek szlachty polskiej w obronie wiary katolickiej i niepodległości Rzeczypospolitej, skierowany przeciwko: Rosji, królowi i popierającym go wojskom rosyjskim. Celem konfederacji było zniesienie ustaw narzuconych przez Rosję (tzw. prawa kardynalne), a zwłaszcza dających równouprawnienie innowiercom. 1772 r. I rozbiór Polski Rosja zagarnęła Inflanty Polskie oraz wschodnie, peryferyjne krańce Rzeczypospolitej Prusy anektowały Warmię i Prusy Królewskie (Pomorze Gdańskie), lecz bez Gdańska i Torunia Austria otrzymała całą południową Polskę, ale bez Krakowa 1773 r. Sejm rozbiorowy Zwołany w celu zatwierdzenia (legalizacji) rozbioru. Utworzenie pierwszego na świecie ministerstwa oświaty – Komisji Edukacji Narodowej (KEN) Wprowadził też zmiany ustrojowe, powołując Radę Nieustającą przy królu, jako pierwowzór gabinetu ministrów. (Tadeusz Rejtan sprzeciwił się rozbiorowi, pozostali posłowie zatwierdzili) 1776 r. Deklaracja Niepodległości Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej Akt prawny autorstwa Thomasa Jeffersona, uzasadniający prawo Trzynastu Kolonii brytyjskich w Ameryce Północnej do wolności i niezależności od króla Wielkiej Brytanii (początek waliki o niepodległość Stanów Zjednoczonych, udział Polaków – T. Kościuszko, K. Pułaski) 1787 r. Konstytucja Stanów Zjednoczonych Władza ustawodawcza – Kongres (Izba Reprezentantów i Senat); władza wykonawcza – prezydent; władza sądownicza - Sąd Najwyższy. Poprawki do konstytucji 1788-1792 r. Sejm Wielki (Czteroletni) Mający na celu przywrócenie pełnej suwerenności i przyspieszenie rozwoju gospodarczego Rzeczypospolitej. Od grudnia 1790 obradował w podwojonym składzie. Najważniejsze ustawy: Prawo o miastach, przyznające prawa publiczne mieszkańcom miast królewskich oraz Konstytucja 3 maja 1791 r. Uchwalenie Konstytucji 3 Maja Konstytucja zmieniła ustrój państwa na monarchię dziedziczną, ograniczyła znacząco demokrację szlachecką odbierając prawo głosu i decyzji w sprawach państwa szlachcie nie posiadającej ziemi (gołocie), wprowadziła polityczne zrównanie mieszczan i szlachty oraz stawiała chłopów pod ochroną państwa, w ten sposób łagodząc najgorsze nadużycia pańszczyzny. Przyjęcie monarchicznej Konstytucji 3 maja spowodowało opozycję republikanów oraz sprowokowało wrogość Imperium Rosyjskiego, które od 1768 roku było protektorem Rzeczypospolitej i gwarantem nienaruszalności jej ustroju. 1792 r. Konfederacja targowicka Zawiązana oficjalnie w miasteczku Targowica w porozumieniu z carycą Rosji Katarzyną II (w rzeczywistości w Petersburgu) przez przywódców magnackiego obozu – Potocki, Rzewuski, Branicki- w celu przywrócenia starego ustroju Rzeczypospolitej, pod hasłami obrony zagrożonej wolności przeciwko reformom Konstytucji 3 maja, wprowadzającym monarchię konstytucyjną. Była reakcją opozycji na konstytucyjny zamach stanu i reformy sejmu. Jej zawiązanie posłużyło Rosji jako pretekst do interwencji zbrojnej w Rzeczypospolitej – wojna w obronie konstytucji. 1793 r. II rozbiór Polski dokonany przez Rosję i Prusy W 1793 r. odbył się w Grodnie sejm rozbiorowy, który pod presją obu zaborców wyraził milczącą zgodę na kolejny rozbiór kraju, zawarł nierównoprawny traktat pokojowy z Rosją, przywrócił Radę Nieustającą, rozwiązał też konfederację targowicką. Był to ostatni Sejm Polski szlacheckiej. 1794 r. Powstanie kościuszkowskie Insurekcja kościuszkowska – polskie powstanie narodowe przeciw Rosji i Prusom. Pod Racławicami (kosynierzy) wojska powstańcze pod wodzą samego Kościuszki stoczyły zwycięską bitwę z wojskami rosyjskimi; walki w Warszawie, Wilnie, uniwersał połaniecki -odezwa zachęcająca chłopów do udziału w walkach, w zamian mieli uzyskać ziemię; klęska pod Szczekocinami; bitwa pod Maciejowicami, ranny Tadeusz Kościuszko dostał się do niewoli rosyjskiej, po zdobyciu Warszawy powstanie upada 1795 r. III rozbiór Polski dokonany przez Rosję, Austrię i Prusy Niecały rok po upadku insurekcji, monarchowie Rosji, Prus i Austrii uzgodnili wzajemnie traktat, zgodnie z którym przeprowadzili ostatni, pełny, III rozbiór Rzeczypospolitej. Poniatowski abdykował. 1797 r. Powstanie Legionów Polskich we Włoszech Polskie formacje wojskowe, tworzone na terenie Włoch, których celem była walka o niepodległość. Walczące u boku wojsk francuskich i włoskich w latach 1797–1807, utworzone z inicjatywy Jana Henryka Dąbrowskiego przez Francuzów w pn. Włoszech (Republika Lombardii). Tam wojska polskie miały się odbudować i przygotować do dalszych działań, gdyż po III rozbiorze polskie wojska były w pewnej części bezwładne. 1804 r. Koronacja Napoleona na cesarza Francuzów Dla utwierdzenia swej władzy, po ogólnokrajowym plebiscycie Napoleon koronował się na cesarza Francuzów. 1805 r. Bitwa pod Trafalgarem Bitwa morska w czasie wojen napoleońskich. Starcie rozegrało się między flotą angielską a francusko-hiszpańską. Bitwa ta stała się początkiem wielkiej hegemonii Brytyjczyków na morzach świata, walnie przyczyniając się do powstania brytyjskiego imperium kolonialnego. 1806 r. Blokada kontynentalna System blokady ekonomicznej gospodarki Wielkiej Brytanii przez Francję. Stworzony poprzez zamknięcie wymiany handlowej z tym krajem. Francja narzuciła swoim aliantom wprowadzenie embarga handlowego wobec Wielkiej Brytanii. Miała na celu odcięcie Anglii od jakiejkolwiek wymiany handlowej z państwami Europy kontynentalnej. Zamknięcie europejskich portów dla brytyjskiej floty odcięło Zjednoczone Królestwo od rynków zbytu i dostaw surowców. Dzięki temu Wielka Brytania poniosła straty ekonomiczne, a właśnie o to chodziło Napoleonowi Bonaparte. 1806 r. Bitwa pod Austerlitz Bitwa zwana także bitwą trzech cesarzy – decydująca bitwa wojny z III koalicją antyfrancuską, stoczona między francuską Wielką Armią a połączonymi armiami, austriacką i rosyjską. 1807 r. Pokój w Tylży Porozumienia zawarte przez I Cesarstwo Francuskie z Imperium Rosyjskim i królestwem Prus. Do jego postanowień należało między innymi uznanie przez Rosję Księstwa Warszawskiego, Wolnego Miasta Gdańska oraz uznanie francuskich zdobyczy w Prusach, imperium rosyjskie przystąpiło do blokady kontynentalnej skierowanej przeciwko Wielkiej Brytanii. Prusy zrzekały się ziem drugiego i części ziem pierwszego i trzeciego rozbioru Polski, czego skutkiem było utworzenie Księstwa Warszawskiego na mocy traktatu. 1807 r. Utworzenie Księstwa Warszawskiego Istniejące w latach 1807–1815, formalnie niepodległe, jednak w rzeczywistości podporządkowane napoleońskiej Francji państwo, było namiastką państwa polskiego. Władcą suwerennym Księstwa był król Królestwa Saksonii 1808 r. Szarża polskich szwoleżerów pod Samosierrą Zdobycie wąwozu przez polskich szwoleżerów i sukcesem armii napoleońskiej. Bitwa ta otworzyła Napoleonowi drogę na Madryt i pozwoliła kontynuować kampanię hiszpańską. 1809 r. Wojna z Austrią Zwycięstwo Polaków pod Raszynem (dow. Józef Poniatowski) pozwoliło na powiększenie terytorium Księstwa Warszawskiego o ziemie III zaboru austryjackiego 1812 r. Wojna francusko- rosyjska Nieprzestrzeganie przez Rosję blokady kontynentalnej staje się główną przyczyną inwazji. Wielka Armia – ok. 600 tys. Dowodzący wojskami rosyjskimi wycofywał się, oddając w połowie września ćwierćmilionową Moskwę, po wcześniejszej ewakuacji mieszkańców, wywiezieniu wszelkich zapasów żywności i podpaleniu miasta. Odwrót Wielkiej Armii przez bezkresne przestrzenie, wśród ostrych mrozów, bez kwater, dostatku żywności i przy nieustannych podjazdach kozackich, zamienił się w koszmar. 1813 r. Bitwa pod Lipskiem Znana też jako „bitwa narodów” –stoczona między wojskami francuskimi pod przywództwem Napoleona Bonaparte, a wojskami koalicji antyfrancuskiej (złożonej z Austrii, Prus, Rosji i Szwecji). Była to największa bitwa w kampaniach Napoleona i jego najcięższa porażka, aczkolwiek bardziej symboliczną stała się bitwa pod Waterloo. 1815 r. Bitwa pod Waterloo Ostatnia bitwa Napoleona. Były cesarz Francuzów powrócił niespodziewanie z wygnania na Elbie i objął rządy na okres 100 dni. W krótkim czasie zebrał armię, z którą ruszył w kierunku Brukseli, gdzie stały nierozwiązane jeszcze armie VI koalicji: angielska i pruska. Zwycięska początkowo bitwa po nadejściu armii pruskiej przemieniła się w klęskę, a armia francuska przestała istnieć. Napoleon musiał ponownie abdykować 1814-1815 r. Obrady kongresu wiedeńskiego Konferencja międzynarodowa przedstawicieli szesnastu państw europejskich, w Wiedniu, zwołana w celu rewizji zmian terytorialnych i ustrojowych spowodowanych wybuchem rewolucji francuskiej i wojnami napoleońskimi oraz wypracowania nowych zasad ładu wiedeński, ze względu na liczne bale, które mu towarzyszyły, nazywany był ironicznie tańczącym kongresem. Uczestnicy Kongresu pragnęli stworzyć taki porządek w Europie, który zapewniłby spokój wewnątrz ich państw oraz pokój na zewnątrz. Oparli się na trzech zasadach: restauracji , legitymizmu i równowagi sił. Legitymizm oznaczał niepodważalne prawo każdego władcy "z Bożej łaski" do tronu. Przywracano, więc władców usuniętych przez rewolucję lub Napoleona, czasem wbrew woli poddanych im ludów (np. we Francji, gdzie tron objął Ludwik XVIII). Zasada równowagi sił polegała na umowie, że dołoży się wszelkich starań, by żadne z wielkich mocarstw nie osiągnęło znacznej przewagi nad pozostałymi. 1815 r. Święte Przymierza Sojusz zawarty po zakończeniu wojen napoleońskich. Przymierze zostało zawarte z inicjatywy cara Rosji Aleksandra I, przez: Cesarstwo Rosyjskie, Cesarstwo Austriackie i przez Królestwo Prus. Przymierze było próbą stworzenia stałej federacji państw europejskich i oparcia jej na trwałych, chrześcijańskich podstawach. Celem była obrona legitymizmu i dążenie do równowagi sił pomiędzy mocarstwami. 1815 r. Utworzenie Królestwa Polskiego (zwane także: Kongresowym lub Kongresówką) Państwo polskie istniejące w latach 1815-1832, jako część Imperium Rosyjskiego(zwane także: Kongresowym lub Kongresówką). Utworzone decyzją kongresu wiedeńskiego. Było państwem suwerennym i niepodległym (do 1832 r.), posiadającym własną konstytucję, Sejm, wojsko, monetę i szkolnictwo z Uniwersytetem Warszawskim, a czynności urzędowe odbywały się w języku polskim. Polskę łączyły z Rosją - osoba monarchy oraz polityka zagraniczna. W 1832 roku król Mikołaj I Romanow zniósł konstytucję Królestwa zastępując ją Statutem Organicznym, który likwidował Sejm i samodzielną armię, znosił unię międzypaństwową i włączał Królestwo do cesarstwa na zasadzie autonomii administracyjnej, przywrócił urząd namiestnika sprawującego władzę cywilną i wojskową. W latach 1832–1918 Królestwo Polskie było integralną częścią Imperium Rosyjskiego (choć cesarze rosyjscy nosili tytuł króla Polski i reprezentowali ich namiestnicy). Posiadało stopniowo ograniczaną, a następnie zlikwidowaną autonomię; po jej likwidacji wprowadzono także oficjalną nazwę Kraj Przywiślański (po powstaniu styczniowym) 1830 r. Powstanie listopadowe Powstanie przeciw Rosji, wybuchło w nocy z 29 listopada na 30 listopada 1830, a zakończyło się w październiku 1831r. Zasięg: Królestwo Polskie i część ziem zabranych (Litwę, Żmudź i Wołyń). Przyczyna wybuchu - nieprzestrzeganie przez carów postanowień konstytucji z 1815 roku. Aleksander I zniósł wolność prasy, wprowadził cenzurę prewencyjną. Zawieszono wolność zgromadzeń. Powstanie przygotowało sprzysiężenie pod dow. podporucznika Piotra Wysockiego przeciwko wodzowi naczelnemu wojsk Królestwa Polskiego i dowódcy sił rosyjskich wielkiemu księciu Konstantemu, brat cesarza Rosji i króla Polski Mikołaja I. Sygnałem do wybuchu -pożar browaru na Solcu. Pierwszy dyktator – Józef Chłopicki. Najważniejsze bitwy pod: Stoczkiem; Wawrem; Białołęką; o Olszynkę Grochowską, Wawrem; Dębem Wielkim; Iganiami, Warszawa 1846 r. Wybuch powstania krakowskiego, rabacja galicyjska Próba powstania pod hasłami demokracji, podjęta w Wolnym Mieście Krakowie, skierowane przeciwko zaborcy, szybko stłumione. Jednocześnie w innych częściach Galicji doszło do wystąpień polskich chłopów przeciw polskiej szlachcie. Rzeź galicyjska (rabacja galicyjska, rabacja chłopska) – powstanie przybrało charakter pogromów ludności ziemiańskiej, urzędników dworskich i rządowych. Najbardziej znanym przywódcą chłopskich oddziałów był Jakub Szela. 1848 r. Wiosna ludów. Seria ludowych zrywów rewolucyjnych i narodowych jakie miały miejsce w Europie w latach 1848 – 1849. Trzy główne nurty: społeczny – dotyczący warstw społecznych chcących polepszenia warunków bytowych; ustrojowy – dotyczący społeczności chcących udziału w rządzeniu państwem; narodowy – dotyczący narodowości walczących o autonomię, niepodległość lub uznanie w danym Ludów objęła niemal całą Europę. Do wystąpień nie doszło w Wielkiej Brytanii i Irlandii oraz w Rosji, zaś w Hiszpani doszło jedynie do wystąpień chłopskich. Ruchy rewolucyjne w jednym państwie oddziaływały na inne narody. Można w takim wypadku mówić o rewolucji europejskiej. Wielu aktywnych działaczy Wiosny Ludów działało na terenie różnych państw i porozumiewało się ze sobą. 1863 r. Powstanie styczniowe Powstanie przeciwko Rosji, ogłoszone manifestem 22 stycznia 1863 wydanym w Warszawie przez Tymczasowy Rząd Narodowy, spowodowane narastającym rosyjskim terrorem wobec polskiego biernego oporu. Przed wybuchem – działalność Białych i Czerwonych. Wybuchło 22 stycznia 1863 w Królestwie Polskim, trwało do jesieni 1864. Zasięg - ziemie zaboru rosyjskiego: Królestwo Polskie oraz ziemie zabrane. Największe polskie powstanie, spotkało się z poparciem międzynarodowej opinii publicznej. Miało charakter wojny partyzanckiej, stoczono ok. 1200 bitew i potyczek. Mimo początkowych sukcesów zakończyło się klęską, z których kilkadziesiąt tysięcy zostało zabitych w walkach, blisko 1 tys. straconych, ok. 38 tys. skazanych na katorgę lub zesłanych na Syberię, ok. 10 tys. wyemigrowało. W roku 1867 zniesiono autonomię Królestwa Polskiego, jego nazwę i budżet, w 1869 zlikwidowano Szkołę Główną Warszawską, w latach 1869–1870 setkom miast wspierających powstanie odebrano prawa miejskie doprowadzając je tym samym do upadku, w roku 1874 zniesiono urząd namiestnika, w 1886 zlikwidowano Bank Polski. Skasowano klasztory katolickie w Królestwie, skonfiskowano ok. 1600 majątków ziemskich i rozpoczęto intensywną rusyfikację ziem polskich. Po stłumieniu powstania znaczna część społeczeństwa Królestwa i Litwy uznała dalszą walkę zbrojną z zaborcą rosyjskim za bezcelową i zwróciła się ku pracy organicznej. Powstanie przyczyniło się do korzystniejszego niż w dwóch pozostałych zaborach uwłaszczenia chłopów. Dyktatorzy powstania: gen. Ludwik Mierosławski, gen. Marian Langiewicz i Romuald Traugutt. 1914-1918 r. I wojna światowa Konflikt zbrojny trwający od lipca 1914 do 11 listopada 1918 pomiędzy ententą (trójporozumienie), tj. Wielką Brytanią, Francją, Rosją, Serbią, Japonią, Włochami (od 1915) i Stanami Zjednoczonymi (od 1917), a państwami centralnymi (trójprzymierze), tj. Austro-Węgrami i Niemcami (do 1915 takżę Włochy)wspieranymi przez Turcję i Bułgarię. Największy konflikt zbrojny na kontynencie europejskim od czasu wojen napoleońskich, zakończony klęską państw centralnych, likwidacją mocarstw Świętego Przymierza i powstaniem w Europie Środkowej i Południowej licznych państw narodowych. Po raz pierwszy w historii zastosowano w niej broń chemiczną, samoloty, okręty podwodne, czołgi i samochody ciężarowe. Początkowo wojna błyskawiczna, po tzw. cudzie nad Marną - pozycyjna. Najważniejsze bitwy: bitwa pod Tannenbergiem, nad Marną, bitwa morska pod Falklandami, Sommą, pod Ypres, Verdun, ofensywa Brusiłowa i in. 1914 r. Utworzenie Polskiej Organizacji Wojskowej przez Józefa Piłsudskiego Tajna organizacja wojskowa powstała w Warszawie z inicjatywy Józefa Piłsudskiego w wyniku połączenia działających w Królestwie Polskim konspiracyjnych grup Polskich Drużyn Strzeleckich i Związku Walki Czynnej w celu walki z rosyjskim zaborcą. Skrót: POW 11 XI 1918r. Odzyskanie niepodległości, odrodzenie państwa polskiego Najważniejsze fakty związane z tym okresem to: Królestwo Polskie (utworzenie), Tymczasowa Rada Stanu, Rada Regencyjna, Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej czy powstanie wielkopolskie w Poznaniu. Odzyskanie niepodległości uznaje się za przełomowe wydarzenie w dziejach polskiej historii po I wojnie światowej. 11 listopada 1918 roku przyniósł Polsce upragnioną niepodległość oraz wiele rozwiązań politycznych. Powstała w jego wyniku Rada Regencyjna oraz Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej sprawowały władzę zwierzchnią nad Królestwem Polskim. To Rada Regencyjna powierzyła naczelne dowództwo nad wojskiem Józefowi Piłsudskiemu, z kolei Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej 7 listopada 1918 proklamował utworzenie Polskiej Republiki Ludowej. Teksty źródłowe do nauki historji w szkole średniej z zachowaniem pisowni i słownictwa oryginału. Zeszyt 54 Kraków 1923 rok Nakładem Krakowskiej Spółki Wydawniczej Druk W. Ł. Anczyca i Spółki w Krakowie. W świetle źródeł przedstawił Marjan Dubiecki sekretarz rządu Narodowego 1863 r. Spis treści 1 Okres manifestacji Adres do cesarza Aleksandra II, podany 28 lutego 1861 r. Stan społeczeństwa w latach 1861 – 1862. Akt wznowienia Unji ziem Rzpltej w Horodle, spisany 10 X 1862 r. Hrabia Andrzej Zamoyski. Wielopolski i reforma szkolna. 2 Wybuch powstania. Ostatnie chwile przed wybuchem powstawania styczniowego. Manifest ogłaszający powstanie. Dekrety uwłaszczenie włościan. 3 Pierwszy dzień powstania. Francja wobec powstania. Charakterystyka żołnierza powstańczego. Powstańcze piosenki. Bitwa pod Salichą na Wołyniu dnia 28 maja 1863 roku. 4 Z okresu rządów Romualda Traugutta. Zabiegi o podtrzymanie powstania. Odezwa Rządu Narodowego z dnia 15 grudnia 1863 r. 5 Epilog Powstania Styczniowego. Z ostatniej depeszy ks. Władysława Czartoryskiego do Rządu Narodowego z dnia 24 kwietnia 1864 roku. Znaczenie powstanie styczniowego. Okres manifestacji Traktat paryski, zamykający okres wojny krymskiej, wbrew przewidywaniom, nic Polsce nie przyniósł. Na kongresie paryskim zadowolono się obietnicą przedstawiciela Rosji, Orłowa, że cesarz Aleksander II, jeżeli zostawią mu inicjatywę i swobodę działania da pewne ulgi Polakom. Pod wpływem rozczarowania poczęły się w Polsce tworzyć tajemne stowarzyszenia patrjotyczne, a których jedne miały na celu podniesienie poziomu moralnego i materjalnego kraju, inne mniej umiarkowane, pragnęły drogą jawnych i rozgłośnych manifestacji okazać rządowi rosyjskiemu i całemu światu, że ćwierćwiekowy ucisk nie zdołał zdławić naszych dążeń do niepodległości. Mowa cesarza do szlachty miana podczas pierwszej bytności w Warszawie (dnia 23 maja 1856 r), w której wyraził się, że dla dobra samych Polaków muszą oni być złączeni „z wielką rodziną cesarzy rosyjskich”, i zakończył wyrazami „żadnych marzeń, żadnych marzeń!” wywołała powszechne niezadowolenie. Koła nawet najbardziej umiarkowane, na których czoło wysuwała się już wówczas postać Aleksandra margrabiego Wielopolskiego, pragnące jedynie autonomji Królestwa, widziały zapowiedź „zupełnego zlania się z Rosją”, co ich program obalało. Późniejsze małe ustępstwa rządu, jak otwarcie Akademji Medycznej w Warszawie, jak wprowadzenie nauki języka polskiego do szkół na Litwie, a później (w 1860) na Wołyniu, Podolu, Kijowszczyźnie, nie zadawalniały ówczesnej opinji publicznej, w postawie jej bowiem myśl o zupełnej niepodległości uwydatniała się coraz wyraźniej. Wreszcie, w Warszawie, demonstracja patrjotyczna wywołała strzały wojska, dnia 27 lutego 1861 r. Adres do cesarza Aleksandra II, podany 28 lutego 1861 r. Adres ten zredagował Edmund Stawiski, ziemianin i ekonomista z Sieradzkiego. (Wydawnictwo materjałów do historji powstania 1863 – 1864, T. I.) Najjaśniejszy Panie! Wypadki obecnie zaszłe w Warszawie, stan wzburzenia umysłów jaki je wywołał, i po nich nastąpił, głębokie uczucie boleści, przejmujące wszystkich, powodują nas w imieniu kraju zanieść do tronu W. C. Kr. M. prośbę w nadziei, że szlachetne serce jego wysłucha głosu nieszczęśliwego narodu. Wypadki te, od opisu których powstrzymujemy się, nie są wybuchem jakiejś pojedyńczej warstwy narodu, są one jednomyślnym gorącym objawem tłumionych uczuć niezaspokojonych potrzeb. Długoletnie cierpienia narodu, od wielu wieków wolnemi instytucjami rządzącego się, pozbawienie go nawet wszelkiego organu legalnego, za pomocą którego mógłby bezpośrednio przemawiać do tronu i objawiać swoje życzenia i potrzeby, postawiły kraj w tem płożeniu, że ofiarami może tylko głos podnieść. Dlatego też poświęca ofiary. W duszy każdego mieszkańca tego kraju bije silne uczucie odrębnej wśród ludów europejskich narodowości. Poczucia tego ani czas, ani wpływ rozlicznych wypadków zniszczyć, ani nawet osłabić nie zdołał. Wszystko co je obraża lub nadweręża do głębi wstrząsa i niepokoi umysły. Widzi kraj z boleścią, że gdy ta potrzeba nie została zaspokojoną, powstał stąd brak zaufania nieodzownego w stosunkach między rządzącymi i rządzonemi. Zaufanie to nie wróci, póki użycie gwałtownych i nieskutecznych środków represyjnych nie ustanie. Kraj ten, równający się niegdyś stopniem cywilizacji z innymi krajami Europy nie przyjdzie do rozwinięcia swych moralnych i materjalnych zasobów tak długu, dopóki zasady płynące z ducha narodu, jego tradycji i historji nie będą przeprowadzone w kościele, w prawodawstwie, wychowaniu publicznem zgoła w całem społecznem organiźmie. Życzenie tego kraju tem są gorętsze, że w rodzinie ludów europejskich on tylko już jeden pozbawiony jest tych koniecznych warunków bytu, bez których żadna społeczność dojść nie może do poznania celów, dla których ją Opatrzność do życia powołała. Składając ten wyraz cierpień i gorących życzeń naszych u stóp tronu, ufni wspaniałomyślnością Monarchy, odwołujemy się z zupełna wiarą do głębokiego uczucia sprawiedliwości W. Ces. Kr. Mości. (podpisy) Stan społeczeństwa w latach 1861 – 1862. (Wyd. do hist. powst. 1863-64, T. I. i dalsze). Zmiany zaszłe wówczas w społeczeństwie przejawiały się w sposób wieloraki na różnych polach. Zmiany te, dające się głównie widzieć w dzielnicach kraju będących pod zaborem rosyjskim, tam bowiem była widownia owej rewolucji moralnej i sięgały tak daleko jak sięgały granice Polski w roku 1772. Już same mocniejsze uderzenia serc w piesi społeczeństwa świadczyły, kędy to biegną granice naszych prastarych miedz granicznych. Okres demonstracyj, z przeważną cechą religijną, posiadał niemały wpływ umoralniający. Modlitwy za Ojczyznę budziły ducha narodowego. Nie były wcale czczą paradą, jak wielu nieświadomych mogłoby mniemać. Wpływ umoralniający cały nasz ogół widoczny był wszędzie, nawet dla wroga, który niemało się frasował, patrząc na podniesienie ducha, uszlachetnienie myśli społeczeństwa. „Moralna to rewolucja”, wołali oficerowie rosyjscy i rozmaitego rodzaju siepacze, „co my w tem poradzimy”. Europa około roku 1860–tego przebywała dnie pełne nadziei dla wolności i postępu ludzkości. Zdawało się, że przewaga siły nad prawem na zawsze skruszona, iż idea narodowości stała się już górującą. Wypadki, które przesuwały się przed okiem pokoleń ówczesnych, świadczyły, że marzenia ziszczać się zaczynają. Włochy odradzające się urzeczywistniały dążenia wielu stuleci. Widziano z podziwem, że wznosić się zaczyna szybko budowa, której świat nigdy przedtem nie widział, budowa włoskiej wolności i równości. Francja podniosła oręż, by ze swej krwi wytworzyć cement do pierwszych podstaw rzeczonej budowy (1859). Austja wstępowała wówczas na drogę konstytucyjną (1860), Niemcy marzyły o jedności. Manifestacyjny okres (w Polsce) przedłużając się znacznie, wywołał z jednej strony ustępstwa rządu, z drugiej troskę o podniesienie oświaty mas ludowych. Jeden to z piękniejszych objawów działalności ówczesnego społeczeństwa. Pierwsze hasła do tej nierozgłośnej a najwyższej doniosłości pracy dało Towarzystwo Rolnicze, założone w Królestwie Kongresowym, dzięki inicjatywie hr. Andrzeja Zamoyskiego. Zakładano szkółki, czytelnie, ochrony w Królestwie i na Litwie. Zawiązywano towarzystwa wstrzemięźliwości, które w diecezji wileńskiej szczególniej i na Żmudzi (pomimo oporu władz rosyjskich) wytrzebiało odwieczny nałóg pijaństwa, szerzyło zaniedbaną bardzo moralność pod wieśniaczemi strzechy. Akt wznowienia Unji ziem Rzpltej w Horodle, spisany 10 X 1862 r. Ostatnia bardzo tłumna manifestacja miała miejsce nas polach Horodła nadbużnego, dnia 10 października 1862 roku, gdzie spisano tzw „protest” przeciwko rozbiorowi i stwierdzono podpisami delegatów różnych ziem dawnej Rzpltej (przybyłych z trzech zaborów) unję ludów Polski, Litwy i Rusi. Protest ten tak brzmiał: Zgromadziwszy się w dniu dzisiejszym przez swych delegatów, ziemie składające Polskę, Litwę i Ruś, w czasie rocznicy zjazdu naszych przodków do Horodła, w roku 1413 dokonanego, który Polskę, Litwę i Ruś węzłem niewzruszonej jedności połączył, a mianowicie województwa (tu wymieniono wszystkie województwa, nawet Czernichowskie, Smoleńskie i Kurlandję) delegowani wszelkich korporacyj duchownych, deputacje towarzystw literackich, uniwersytetów i zakładów wyższych naukowych, akademji medyko–chirurgicznej, dyrekcyj polskich i ruskich dzienników, niemniej deputacje wszystkich cechów rzemieślniczych i wszelkich ciał społecznych, mających swoje organizacje, wraz kilkunastotysięcznym zastępem ludem wszelkich wyznań (większa część otoczona siłą zbrojną przedostać się nie może), pod sztandarem Zbawiciela i właściwych godeł religijnych, w uroczystym i procesjonalnych pochodzie udaliśmy się do tego, miasta, ażeby w 448 rocznicę podziękować Wszechmogącemu, że mimo szkodliwego wpływu trzech nieprzyjacielskich rządów w jednakiem nas usposobieniu zachował, i u stopni Jego Ołtarzy doprosić się wspólnego naszego zmartwychwstania. Nie mogąc jednakże (odparcie przez wojska rosyjskie) przybyć do Horodła, na pograniczu tego sławnego zjednoczenia się trzech ludów miasta, odnawiamy akt horodelski w całej rozciągłości. Protestujemy przeciw pogwałceniu naszych swobód i niewolniczej formie rządu, protestujemy przeciwko samowolnym rozbiorom Polski i żądamy przywrócenia jej niepodległości. Akt niniejszy gdy nie może w obecnem położeniu rzeczy być przesłanym gdzie należy, jako w kraju rządzonym despotycznie i pozbawionym narodowej reprezentacji, ma być zamieszczony we wszystkich pismach zagranicznych, dla obznajomienia z nim zaborczych rządów i dla wiadomości mocarstw, których obchodzą jęki ujarzmionego ludu. ( podpisy). Hrabia Andrzej Zamoyski. (Pułkownik Struś (dr. Jan Sawicki) – „Ludzie i wypadki” , Lwów 1894 , T. I.) Gdy wybuchło powstanie 1830 r. hr. Andrzej wstąpił do wojska, walczył i był ranny pod Grochowem. Nie poszedł na emigrację. Owszem zerwał z rodziną, która przebywała na obczyźnie i zakreślił sobie plan życia bardzo trudny w owym czasie wśród upadłego na duchu społeczeństwa – pracować i pracą organiczną wzmocnić siły ojczyzny złamane. Pozwolono mu zajmować się przemysłem i rolnictwem, urządzać fermy wzorowe, ulepszać rasę koni i bydła, zorganizować towarzystwo żeglugi parowej na Wiśle i zbierać u siebie, w Klemensowie, obywateli, agronomów w celu naradzania się nad udoskonaleniem gospodarstwa wiejskiego. Zajął się u siebie oczynszowaniem włościan zaprowadzając cały system dzierżaw długoterminowych. Idea jednak zupełnego wyzwolenie włościan i nadania im gruntów, znajdowała w nim stanowczego przeciwnika, uważał ją bowiem za obalenie zasady własności. Że Polska będzie, silnie w to wierzył, choćby dla zrobienia jej miejsca należałoby przewrócić połowę Europy. Dobijać się o coś, prosić, znaczyłoby z punktu widzenia Zamoyskiego, odstąpić od ideału, wyrzec się praw swoich, dlatego wolał się kontentować okruchami wolności, niż formuować jakiekolwiek życzenia określone. „ Nie mamy prawa żądać, ale o nic prosić nie chcemy” – rzekł na posiedzeniu Towarzystwa Rolniczego, dnia 27 lutego 1861 r., a na pytanie księcia Gorczakowa „ co robić?”, odpowiedział – „opuścić kraj”. Dwa te wyrazy charakteryzują zupełnie człowieka i tłumacza niebywałą, bezprzykładną popularność, jaką u współziomków się cieszył. Stanowisko jego, wobec biegu wypadków, było zawsze wyczekujące, bo, nie biorąc nigdy na siebie inicjatywy ruchu, ulegał mu bezwiednie, upatrywał w dokonywających się sprawach początek procesu, w którym Polska „ jako owoc dojrzały oderwie się od moskiewskiego drzewa”. Dzięki temu nastrojowi, Zamoyski, pomimo swego konserwatyzmu i legalnego sposobu myślenia, harmonizował w duszy, bez wyraźniej zmowy, tacito consensu, z rewolucyjną partią i stał się sztandarem, który później rewolucja na swych niosła ramionach. Był to naturalny wódz białej, umiarkowanej, obywatelskiej partji. Wielopolski i reforma szkolna. Broszura „List szlachcica polskiego do ks. Metternicha” 1846 r. Reprezentantem polityki ugodowej wobec Rosji był margrabia Aleksander Wielopolski. Już w sławnym liście do Metternicha tak zwracał on się do cesarza Mikołaja I: „Łącząc odtąd nasze losy z losami twego państwa, oddajemy Ci się jako ludzie wolni. Od dnia dzisiejszego stajesz się dla nas czem byłeś poprzednio mimo nas – naszym panem z łaski Boga”. Obecnie gdy zaczęły się manifestacyjne objawy niezadowolenia, Wielopolski wbrew większości opinji Królestwa począł starania u urzędu o koncesję, były one jednak zbyt skąpe i przyszły za późno, aby móc zdobyć naród dla idei ugody. Największą i najbardziej w zbawienne następstwa brzemienną reformą Wielopolskiego była reforma szkolna. Po otwarciu Szkoły Głównej tak zaznaczył margarabia w mowie do profesorów tego zakładu błogie następstwa jakie może sprowadzić: (Dziennik Powszechny Nr 269 z 28 XI 1892) Zakład towarzystwu waszemu powierzony ma być dla młodzieży polskiej przybytkiem nauki i prawdy, za któremi idzie zawsze karność serc i umysłów. Odpowie on temu przeznaczeniu przez wykłady po fakultetach mężów uczonych i zasłużonych, odpowie mu przez moc nad wszystkiemi wydziałami górującą. Ducha porządku w zakładzie ma ona, z toku rzeczy naszych, właściwą sobie i odrębną cechę, w rękach waszych panowie, wydobrzeć mu u źródła swojego, jakiem są wzrastające pokolenia, społeczność nasza od dawna schorzała. Będziecie ze wszech względów zwierzchnikami i ojcami garnącej się wokoło was młodzieży. Bez gnębienia zdrowego jej życia, bez poniewierki nad tymi, których szkolna zacność jest zarodem przyszłej ich godności obywatelskiej, aby nie wzbudzano w nich zewsząd już dzisiaj rozłechtywanej zarozumiałości, za którą idzie chęć przewodzenia, aby nie narowiono ich niewczesnym pobłażaniem, nie uwodzono pochlebstwem! Wybuch powstania. Ostatnie chwile przed wybuchem powstawania styczniowego. (Pamiętniki J. K. Janowskiego, byłego członka i sekretarza Rządu Narodowego w postaniu 1863 – 1864) Margrabia Wielopolski powziął zamiar, za pomocą proskrypcji, zabrania młodzieży gorętszych usposobień do wojska rosyjskiego, zgnieść całą opozycję. Nazywano ten pobór „branką”. Mimo obaw żywionych w Petersburgu Wielopolski swą myśl urzeczywistnił. Od przeprowadzenia „branki” zależał wybuch powstania. Spodziewano się, że ta proskrypcja nastąpi w styczniu, stąd wielki był niepokój wśród licznych szeregów zorganizowanej młodzieży, przeważnie ze sfer rzemieślniczych. Do ostatniej chwili nie wiedziano, czy „branka” odbędzie się czy nie, a zatem czy wybuch powstania nastąpi. O tych chwilach, a zarazem o uchwaleniu dnia powstania pisze J. K. Janowski, wchodzący wówczas do składu Komitetu Centralnego, z którego wytworzył się Tymczasowy Rząd Narodowy: Wygląd miasta w dniach 13 i 14 stycznia był bardzo poważny. Kościoły były zapełnione, szczególnie młodzieżą, która otaczała konfesjonały i przystępowała do „Stołu Pańskiego”. Z całą gotowością i świadomością bliskiego boju z wrogiem, z całym spokojem i przekonaniem i obowiązku względem ojczyzny, opuszczali oni progi rodzinne. Rozeszliśmy się po 9–tej (z posiedzenia Komitetu Centralnego dnia 14 stycznia). Cisza na mieście była zupełna, patrole zwykłe krążyły, nawet nie zauważyłem, by były liczniejsze. Wszystko zdawało się stwierdzać, że Padlewski miał słuszność, że poboru nie będzie. Sam jednak czułem jakiś wewnętrzny niepokój i spać nie mogłem. Rozchodząc się, ułożyliśmy się, że zejdziemy się nazajutrz, dnia 15 stycznia (1863), o 8–mej rano u księdza Mikoszewskiego. Wstałem wcześnie i już o wpół do ósmej byłem na mieście. Uderzył mnie od razu jakiś ruch niezwykły o tej porze na ulicach i to już nie tylko samych mieszkańców, ale i wojskowych. Spotkałem bowiem liczne oddziały piechoty i silne patrole kozackie. Gromadki ludzi stawały na ulicach, żywo rozmawiając. Często dochodził z tych gromadek płacz i narzekania. Więc to pobór być musiał, przeszło mi przez myśl. Punkt o 8–mej przyjechałem na miejsce. Zastałem już wszystkich kolegów, prócz Padlewskiego. Przyjęli mnie koledzy słowami: „Wiesz, pobór się odbył”. Cała groza położenia stanęła nam przed oczami. Czuliśmy wszyscy, że ta chwila ma znaczenie dziejowe, że bierzemy na swoje sumienie całą odpowiedzialność za przyszłość ojczyzny. Popadliśmy w ciężką zadumę. Maykowski chodził nerwowo po pokoju. Żaden z nas nie mógł się odezwać. Myśli cisnęły się i kotłowały. Wszystkie wątpliwości, wszystkie motywa, któreśmy rozważali przy podjęciu uchwały dnia 3–go stycznie stanęły znowu w umysłach naszych. „Pobór dokonany ma być hasłem powstania” – stawało jakoby pytanie jakoby znów nierozstrzygnięte. Niebawem nadszedł Padlewski, sam również przygnębiony, jak i my, z całą szczerością udzielił żądanych wyjaśnień. Wiadomości, których nam udzielał, czerpał z urzędowych moskiewskich źródeł, ze sztabu głównego, z przybocznego biura wojskowego namiestnika. Z tych samych źródeł dowiedział się dzisiaj, że ostateczne zarządzenie poboru zapadło wskutek parcia i stanowczego żądania Wielopolskiego. Po godzinie 10–tej w nocy margrabia przyjechał do zamku. Dopiero o godzinie pół do 1-szej w nocy skończyła się konferencja na zamku. Rozesłano rozkazy do cyrkułów, i dopiero między 1–szą a 2-gą w nocy pierwsze ofiary zostały porwane. Wziętych, partjami, pod silnym konwojem wojska, odprowadzono do cytadeli. Według wiadomości, jakie Padlewski zebrał rano, pokazało się, że organizacja prawie wcale nie została dotknięta, dzięki zarządzonemu i wykonanemu wyprowadzeniu jej członków popisowych z miasta. Ogólna liczba pobranych nie dochodzi nawet do tysiąca osób. Nie pamiętam, kto pierwszy z nas zwrócił uwagę, że gdy pobór stał się faktem dokonanym, więc powinniśmy się zastanowić nad wykonanie uchwały z dnia 3 stycznia że: „pobór dokonany ma być hasłem do powstania”, Na to Maykowski Jan, ogromnie zdenerwowany, oświadczył, że o powstaniu nie może być mowy, bo przez dokonany pobór wszystko jest stracone, że Komitet powinien teraz ratować honor swój i organizacji, że jedyny ratunek w wystawieniu własnych piersi, że potrzeba wydać proklamację, wzywającą lud warszawski do zgromadzenia się w Kościele Św. Krzyża, i stamtąd pokrzepieni nabożeństwem, ruszyć na czele tłumów do zamku i tam żądać od wielkiego księcia, by zwrócił pobranego rekruta. My sami zapewnie zginiemy, ale dla utrzymania nici do dalszej pracy potrzeba wybrać pięciu ludzi zaufanych jako następców i im przekazać wszystko i niech pracują dalej nad przygotowaniem kraju do powstania. Projekt ten, który rzeczywiście mógł być tylko wynikiem wielkiego zdenerwowania, graniczącego z rozpaczą, wywołał zdumienie. Wielkiego trudu i długiego trzeba było czasu, żeby Maykowskiego uspokoić i przekonać go o szaleństwie i bezowocności jego myśli. Następnie jednogłośnie postanowiliśmy, że uchwałę z dnia 3 stycznia należy wykonać i dać hasło do powstania. W uchwale tej brał udział ściśle sam Komitet, bez jakiegokolwiek udziału innych osób. Więc uchwałę powzięli: Zygmunt Padlewski, Oskar Awejde, Stefan Bobrowski, ks. Mikoszewski, Jan Maykowski i Józef Janowski. Postanowienie to powzięliśmy z zupełnym przekonaniem i najgłębszą wiarą, że spełniliśmy obowiązek nietylko względem organizacji, ale wzgledem całego narodu. Jakkolwiek lud wiejski nie był dostatecznie przygotowany, ale mieliśmy silną wiarę, że, idąc w lud wiejski z bronią w ręku i ogłoszonem prawem uwłaszczenia, zjednamy ten lud dla sprawy narodowej. Ja dziś, pisząc te słowa, po kilkudziesięciu latach rozwagi i przetrawienia wypadków, oddając tę uchwałę Komitetu Centralnego pod sąd historji, czynię to z zupełnie czystem sumieniem, bo nie mogło być inaczej. Manifest ogłaszający powstanie. (Z druków współczesnych, pióra Jana Maykowskiego, z udziałem przeważnym jego siostry, poetki, Marji z Maykowskich, Ilnickiej) Komitet Centralny jako Tymczasowy Rząd Narodowy. Nikczemny rząd najezdniczy, rozwścieczony oporem męczonej przezeń ofiary, postanowił zadać cios ostateczny – porwać kilkadziesiąt najdzielniejszych, najgorliwszych jej obrońców, oblec w nienawistny mundur moskiewski i pognać tysiące mil na wieczność i zatracenie. Polska nie chce, nie może poddać się bezopornie temu sromotnemu gwałtowi, pod karą hańby przed potomnością, powinna stawić energiczny opór. Zastępy młodzieży walecznej, młodzieży poświęconej, ożywionej gorącą miłością Ojczyzny, niezachwianą wiarą w sprawiedliwość i pomoc Boga, przysięgły zrzucić przeklęte jarzmo lub zginąć. Za nią więc Narodzie Polski, za nią! Po straszliwej hańbie niewoli, po niepojętych męczarniach ucisku, Centralny Narodowy Komitet, obecnie jedyny legalny Rząd Twój narodowy, wzywa cię na pole walki już ostatniej, na pole chwały i zwycięstwa, które ci da i przez imię Boga na niebie dać przysięga, bo wie, że ty, który wczoraj byłeś pokutnikiem i mścicielem, jutro musisz być i będziesz bohaterem i olbrzymem. W zamian K. C. N. przyrzeka ci, że siły dzielności Twej nie zmarnieją, poświęcenia nie będą stracone, bo ster, który ujmuje, silną dzierżyć będzie ręką. W pierwszym zaraz dniu wystąpienia, w pierwszej chwili rozpoczęcia świętej walki K. C. N. ogłasza wszystkich synów Polski, bez różnicy wiary i rodu, pochodzenie i stanu, wolnemi i równemi obywatelami kraju. Ziemia, którą lud rolniczy posiadał dotąd, na prawach czynszu lub pańszczyzny, staje się od tej chwili bezwarunkową jego własnością, dziedzictwem wieczystem. Właściciele poszkodowani wynagrodzeni będą z ogólnych funduszów Państwa. Wszyscy zaś komornicy i wyrobnicy. wstępujący w szeregi obrońców kraju, lub, w razie zaszczytnej śmierci na polu chwały, rodziny ich otrzymują z dóbr Narodowych dział obronionej od wrogów ziemi. Do broni więc Narodzie Polski, Litwy i Rusi, do broni, bo godzina wspólnego wyzwolenia już wybiła, stary miecz nasz wydobyty, stary sztandar Orła, Pogoni i Archanioła rozwinięty. A teraz odzywamy się do Ciebie Narodzie Moskiewski: tradycyjnem hasłem naszem jest wolność i braterstwo ludów, dlatego przebaczamy Ci nawet mord naszej Ojczyzny, nawet krew Pragi i Oszmiany, gwałt ulic Warszawy i tortury lochów Cytadeli. Przebaczamy Ci, bo i Ty jesteś nędzny i mordowany, smutny i umęczony, trupy dzieci Twoich kołyszą się na szubienicach carskich, prorocy Twoi marzną na śniegach Syberji, Ale jeżeli w tej stanowczej godzinie nie uczujesz w sobie zgryzoty za przeszłość, świętszych pragnień dla przyszłości, jeżeli w zapasach z nami dasz poparcie tyranowi, który zabija nas, a depcze po Tobie - biada Ci, bo w obliczu Boga i świata całego przeklniemy Cię na hańbę wiecznego poddaństwa i mękę wiecznej niewoli, i wyzwiemy na straszny bój zagłady, bój ostatniej europejskiej cywilizacji z dzikim barbarzyństwem Azji. Warszawa dnia 22 stycznia 1863 roku (L. S. ) Dekrety uwłaszczenie włościan. (Opracowane przez Oskara Awejdego) I. Centralny Narodowy Komitet, jako Tymczasowy Rząd Narodowy – zważywszy, że uwłaszczenie włościan, pomimo ogólnej chęci kraju, z powodu stawianych przez rząd najezdniczy przeszkód, dotąd do skutku nie doszło, obok tego, zważywszy, że oddanie gospodarzom rolnym na własność gruntów, dotąd przez nich tytułem czynszów, pańszczyzny lub innych obowiązków posiadanych, zmniejsza mienie dotychczasowych właścicieli, postanowił i stanowi: Wszelka posiadłość ziemska, jaką każdy gospodarz dotąd tytułem pańszczyzny, czynszu lub innym tytułem posiadał, wraz z należnemi do niej ogrodami, zabudowaniami mieszkalnemi i gospodarskiemi, tudzież prawami i przywilejami do niej przywiązanemi, od daty niniejszego Dekretu staje się wyłączną i dziedziczną dotychczasowego posiadacza, bez żadnych jakichkolwiekbądź obowiązków własności, danin, pańszczyzny lub czynszu, z warunkiem jedynie opłacania przypadających z niej podatków i odbywania należnej służby krajowej. Dotychczasowi właściciele, nadanych gospodarzom rolnym gruntów, otrzymają odpowiednia wartości tychże indemnizację z funduszów narodowych za pośrednictwem długu Państwa. Zasady do oznaczania wysokości szacunku ziemi, oraz rodzaj instytucji kredytowej, w osobnych dekretach wskazane będą. Wszelkie ukazy, reskrypta, przez rząd najezdniczy w przedmiocie tak zwanych stosunków włościańskich wydane, znoszą się, a temsamem nikogo nie obowiązują. Dekret niniejszy stosowany być winien tak do własności prywatnej, jako też do własności rządowych, donacyjnych kościelnych i wszelkich innych. Ogłoszenie i wprowadzenie w wykonanie niniejszego dekretu C. N. K. jako Tymczasowy Rząd Narodowy, Naczelnikom wojskowym i wojewódzkim poleca. Dan w Warszawie dnia 22 stycznia 1863 roku. II. Centralny Narodowy Komitet, jako Tymczasowy Rząd Narodowy zważywszy, że zrzucenie obcego jarzma wymaga jak największej liczby walczących i nikt od pełnienia służby wojskowej wymówić się nie może, zważywszy nadto, że każdy Obywatel z pracy rąk się utrzymujący, skoro pójdzie na wojnę musi mieć zapewniony byt, tak dla siebie jak i dla swej rodziny, postanowił i stanowi: art. 1. Chałupnicy, Zagrodnicy, Komornicy, Parobcy i w ogóle wszyscy Obywatele z zarobku jedynie utrzymania mający, którzy powołani do brani w szeregach wojska narodowego za Ojczyznę walczyć będą, otrzymają, a w razie ich śmierci żony i dzieci, na własność po ukończeniu wojny z dóbr narodowych, dział gruntu, najmniej morgów trzy przestrzeni zawierający. Ogłoszenie i wprowadzenie w wykonanie niniejszego Dekretu, Centralny Narodowy Komitet, jako Tymczasowy Rząd Narodowy, Naczelnikom wojskowym i wojewódzkim poleca. Dan w Warszawie dnia 22 stycznia 1863 r. (L. S. ) Pierwszy dzień powstania. Francja wobec powstania. (Stanisław Koźmian, Rzecz o roku 1863) O ile pamiętam, wysłany w końcu marca 1863 roku byłem przez „grono krakowskie” do Paryża i do hotelu Lambert, abym na miejscu zbadał istotny stan rzeczy. Bezpośrednio przed moim przyjazdem i wkrótce po rozbiciu Langiewicza, książę Wł. Czartoryski miał z cesarzem Napoleonem rozmowę. W niej cesarz, wychodząc z niepowodzenia misji ks. Metternicha (ks. Metternich, ambasador austrjacki, radził swemu rządowi, aby wspólnie z Francją wystąpić przeciw Rosji, popierając sprawę Polską. W Wiedniu ten pomysł upadł.), szkicował rożne inne sposo0by rozwiązania sprawy polskiej przyjścia z materjalną pomocą. Na myśl rzuconą wyprawy wojsk francuskich przez Bałtyk na Litwę cesarz odparł: „Nie, trzebaby wołu wziąć za rogi”, co znaczyło uderzyć na Kronsztat i Petersburg. Ks. Czartoryski, chcąc zbadać położenie, pragnął cesarza wyprowadzić z bierności, w którą się on był co do głównego punktu uzbroił: „Czy Najjaśniejszy Pan mniemasz, rzekł, że trwanie powstania jest jeszcze potrzebnem?”. „Tak jest – odparł cesarz - i nawet upoważniam do powiedzenia, że tak”. Można sobie przedstawić, jak wielkie znaczenie miały podobne słowa człowieka, otoczonego w tym czasie aureolą sławy, rozumu i potęgi. Wszyscy wtedy mieli przekonanie, że to co on powie, co postanowi, tego dokona w ten lub w ów sposób. Charakterystyka żołnierza powstańczego. (Agaton Giller, „Polska w walce” ) Wśród takich warunków, wśród których Polacy, zagrzani miłością Ojczyzny wytrwali ośmnaście miesięcy, nie wytrwałby żaden europejski żołnierz nawet kilka miesięcy. Od warsztatu, od pługa, ze szkoły, z domu rodzicielskiego idąc do powstania, musiał niemal każdy z nich dążyć tajemnymi ścieżkami, pewny, że jeżeli Moskale go pochwycą, zostanie powieszony lub wygnany. Ledwie szczęśliwie minął przeszkody i stanął w lesie na punkcie zbornym, już musiał zaraz się bić, zanim się nauczył władać bronią, bo nieprzyjaciel znienacka na powstańców uderzał. Zwyciężył – nie mógł po zwycięstwie odpocząć, bo nazajutrz bitwa lub marsz forsowny pomiędzy oddziałami moskiewskiemi, ze wszystkich stron ukazującemi się, marsz o którego nadzwyczajnych trudach żołnierz regularny nie ma nawet wyobrażenia. Powstańcy tylko na to się rozchodzili i rozbiegali, aby się potem zebrać na innym punkcie, sformować znowu oddział i walczyć na nowo. Z powodu tych ucieczek robiono często zarzuty, ubliżające męstwu naszych powstańców. Zarzuty te były niesłuszne, a pochodziły od ludzi, którzy nie mieli pojęcia o walce, jaką prowadzić musieliśmy. W położeniu, w jakiem znajdowało się powstanie w roku 1863, gdy, żadna część kraju nie została oczyszczona i oswobodzona od nieprzyjaciela, każdy oddział polski, poruszając się na przestrzeni przez przeważne siły tegoż nieprzyjaciela zajęte, działał, będąc ciągle otoczonym. Pułkownik Struś (dr Jan Stella Sawicki) – „Szkice z powstania 1863”. Powstanie nasze nie znało hańby kapitulacji. W przeciągu całej wojny ani jeden oddział polski nie złożył broni przed wrogiem. Porażeni i otoczeni rozpierzchali się powstańcy, ale nie poddawali się. Bywały zaś wypadki, że wszyscy powstańcy w oddziale polegli, a żaden broni nie złożył. W wieluńskim powiecie oddziałek z siedemnastu powstańców złożony, pod komendą podoficera, został otoczony przez rotę moskiewskiej piechoty. W pierwszej chwili, dowodzący podoficer, pochwycony przez Moskali został powieszony na drzewie przy drodze rosnącym. Pozostałych kapitan moskiewski wezwał do poddania się na łaskę i niełaskę, lecz powstańcy, mając broń, odrzucili wezwanie i stanąwszy pod drzewem, na którym wisiał ich dowódca, postanowili drogo sprzedać swe życie. Otoczeni ze wszech stron przez 200 piechoty moskiewskiej, bili się godzin kilka i wszyscy padli pod drzewem, a żaden z nich nie ocalał. Byli i małego ducha ludzie, byli tchórze, bo gdzież ich nie ma, lecz mało ich było w porównaniu z liczbą dzielnych i szlachetnych bojowników, przed którymi czołem uderzyć należy. A jakież to było nędzne, biedne i głodne nieraz życie powstańca! W niedostatecznym ubraniu i obuwiu, w zimie, w czasie trzaskających mrozów, w czasie deszczów lub skwarów letnich, nocować i odpoczywać musieli zawsze pod otwartym niebem, nie znając co to jest namiot. Wielu było takich co przez rok cały jednej nocy nie spędzili pod dachem i na posłaniu. Powstańcze piosenki. Dalej bracia w las! Czekać już nie czas, Wszak jużeśmy dość czekali I śpiewali i płakali – Katowano nas. Dobra leśna straż Dobry podjazd nasz Moskalowi dziś za knuty Uszyjemy tęgie buty Kosą luniem w twarz Dalej bracia w las, Gadać już nie czas! Będziem później znów gadali O paniczach co się bali O los mitr i kas. Grają trąbki w bój, Niczem głód i znój, Będzie zbierał kto posieje, Tak się w świecie zawsze dzieje A więc pal i kłuj! Rzeką, śniegiem, w bród, Pójdzie wnet i lud – Naprzód z ziemi tej krakowskiej W imię naszej Częstochowskiej Zwyciężym za trud! Marsz Żuawów (Włodzimierza Wolskiego) Nie masz to wiary, jak w naszym znaku! Na bakier fezy, do góry wąsy – Śmiech i manierek brzęk na biwaku – W marszu się idzie, jak gdyby w pląsy – Lecz gdy bój zawrze, to nie na żarty Znak i karabin do ręki bierzem, Bo Polak w boju, kiedy uparty. Stanie od razu starym żołnierzem. Marsz, marsz Żuawy Na bój, na krwawy, Święty, a prawy – Marsz, Żuawy, marsz! Pamięta Moskwa, co Żuaw znaczy, Drżąc jego sołdat wspomina imię – Sporo bo nakłuł carskich siepaczy Brat nasz francuski, Żuawek, w Krymie. Miechów, Sosnówkę, Chrobrz, Grochowiska Dzwoniąc też w zęby wspomni zbój cara – Krwią garstka doszła mężnych nazwiska, Garstka się biła jak stara wiara. Marsz, marsz Żuawy... Bitwa pod Salichą na Wołyniu dnia 28 maja 1863 roku. (M. Dubiecki – „Edmund Różycki” Kraków 1895) „Na poważnym obliczu generała (Edmunda Różyckiego) nie widziano nic, oprócz spokoju, lubo w jego myśli bez wątpienia dużo gościło troski. Wiadomo mu było, iż Moskwa, osaczająca go wciąż, niesie mu cios ostatni. Że z oddalonego o kilka mil Starego Konstantynowa, jakby promienie pękającego granatu wyleciały czterema drogami nowe siły moskiewskie. Zbliżano się do wsi noszącej miano Salicha Mała. Przeszedłszy wieś, generał w ten sposób uszykował swój oddział, iż nieprzyjaciel zupełnie był wprowadzony w błąd co do liczby i zamiarów przeciwnika. Mniemano, iż Polacy cofają się, unikając boju. Był to jedynie manewr wodza, który na gościńcu zostawił trzy szwadrony i z nimi pomału odstępował w szyku obronnym, podczas gdy inne dwa szwadrony, we wklęsłościach doliny na skrzydłach ukryte czekały sygnału bojowego. Nieprzyjaciel rzekomym cofaniem się wywabiony ze wsi na pole, posuwał się ku czołu powstańczej kolumny, rażąc ją rzęsistym ogniem i nie zważając, raczej nie wiedząc, co mu na skrzydłach zagraża. Gdy piechota nieprzyjacielska z 600 ludzi (3 roty) złożona, o 800 kroków od wioski odeszła, a mniej więcej na 100 kroków zbliżyła się do frontu przeciwnika, ze zdumiewającą szybkością hasła komendy przybiegły szeregi powstańcze i dwa ukryte szwadrony, pędząc, niby huragan stepowy, w ukośnym kierunku uderzyły na szeregi nieprzyjacielskie. Atak był tak gwałtowny, niespodziewany, z taką ścisłością i brawurą doświadczonego żołnierza dokonany, iż kolumny wroga w czworobok uformowane zachwiały się. Czworobok zmiażdżony runął. Rozpaczliwemu wysiłki starał się wróg tworzyć nowy czworobok i stawić czołu piorunującemu natarciu. Próżne usiłowania. Zwycięstwo nasze było zupełne. Obręcz zamykająca drogę Różyckiemu przerwana. Niektóre epizody tej bitwy nacechowane prawdziwym bohaterstwem, same cisną się pod pióro. Oto uniesiony bojowem zapałem, młody podoficer, Anzelm Zaruski, przedziera się przez czworobok nieprzyjacielski, leci szarżą szaloną, wróg mu obciął lejce, lecz on swym lotnym atakiem przecina głębię kolumny nieprzyjacielskiej, zapędza się do rezerwy wroga. Ranny i krwią oblany cudem wraca do swoich. Tuż obok, inny młodzian, przed dziewiętnastu zaledwie laty zrodzony na niwach Wołynia, Stanisław Żółkiewski, również wichrem boju uniesiony, wpada aż na tylne straże przeciwnika, tam walczy z gromadą liczną wroga, która go osacza, zadaje mu kilka śmiertelnych ran niżej piersi. Już wpół martwy, lecz jeszcze nie runął z konia. Ognisty rumak wyprowadza go z ciżby najezdniczej, z wiru walki i do polskich szeregów przynosi. Wraca młodzian do hufca swego i dopiero tam padł na dłonie współbojowników. Popłoch wśród wrogów padł wielki. Nieprzyjaciel zawsze o Różyckim z uznaniem mówiący, jeszcze większym otacza go szacunkiem, a zastępu jego w swem mniemaniu do kilku lub więcej tysięcy podnosi. Bitwa pod Salichą rozpoczęta około godziny 9–tej zrana przed 11–tą już była skończoną. Starty nasze stosunkowo do zdobytych korzyści, małemi nazwać wypada. Obliczono je na 40 kilka zabitych i rannych. Pierwsza liczba nie przekraczała 22, wśród których widziano Dobrzyckiego, Hołubskiego, Niepokojczyckiego, Pawłowskiego, Podgorskiego, Żółkiewskiego. Moskale stracili ok., 350 w poległych i rannych. Przeważnie wśród ich strat byli ranni, których przewieziono do szpitala w Starym Konstantynowie na 85 wozach. Wśród poległych w ich szeregach widziano kapitana Łomonosowa, a kapitan Michnow cały bój przesiedział pod mostem, chroniąc tam swe życie. Po powstaniu, władze rosyjskie, za owo przebywanie pod mostem sądziły go sądem polowym w twierdzy kijowskiej. Z okresu rządów Romualda Traugutta. Od 17 października 1863 do 10 kwietnia 1864 r. Ster spraw Powstania Styczniowego spoczywał w ręku Rządu Narodowego, najwyższej instytucji organizacji powstańcze, która była ciałem zbiorowem. Kilkakrotnie skład jej się zmieniał. Od 17 października generał Tarugutt objął tajemną dyktaturę i zatrzymał ją w czasach nader ciężkich, aż do chwili swego uwięzienia (10 kwietnia 1864 r), która była zarazem zupełnego upadku powstania. Dajemy te wyjątki z dokumentów owej doby wysiłków wielkich, acz w rzeczywistości beznadziejnych. Zabiegi o podtrzymanie powstania. a) List Traugutta do ks. Władysława Czartoryskiego, agenta dyplomatycznego w Paryżu, z dnia 27 grudnia 1863 r. Pomimo zimy jest możebność postawić wojsko na stopie prawdziwie groźnej dla nieprzyjaciela, ale ci, co mają pieniądze, tak są żądni interwencji i tak na nią liczą, że teraz spokojnie patrzą na to, jak nasz własny żołnierz nie tylko bez kożucha, ale bez butów chodzi. Z tym nawet żołnierzem i z tą ilością broni i amunicji, jakie tera mamy, możemy stawić czoło nieprzyjacielowi i stawimy. Ale nie podobna żądać, aby w tej porze roku człowiek goły i bosy, choć uzbrojony, długo wytrwał. Trudno też podnosić nowe siły, najzupełniej już przygotowane, gdyż nie ma środków pieniężnych, koniecznych dla zabezpieczenia ich (tj. żołnierzy), od zimna i słoty. Rząd Narodowy zna dokładnie siły narodu, widzi jasno, że do wiosny możemy stanąć tak, że interwencja, jeżeli będzie, to prawdziwie jako pomoc, ale nie jako jałmużnę przyjąć byśmy ją mogli, gdy tymczasem o brak znaczniejszej sumy pieniężnej, którąby można było jednoczasowo użyć, wszystko się rozbija. Nie zraża to w pracach Rządu, z ufnością w Bogu stara się przemóc największą zaporę, jaką spotyka w nieświadomości i w niepojęciu rzeczy przez własnych ziomków, i to właśnie tych, którzy ze stanowiska swego powinni drugich oświecać. b) Traugutt do generała Bosaka (Haukego) dn. 2 marca 1864). Na szczególne uznanie i podziękowanie nasze zasługuje owo niezmordowane staranie wasze, aby w wojsku zaprowadzić jak największa karność, dodawszy do tego jeszcze jako konieczny warunek, abyście jednocześnie z zaprowadzeniem karności wszelkich usiłowań dołożyli do umoralnienia tego drogiego zawiązku siły zbrojnej całego narodu. Żołnierz polski powinien być prawdziwym żołnierzem Chrystusa. Czystość obyczajów i nieskalaną cnotę a nie samowolę i demoralizację roznosić wszędzie powinien. Cnota żołnierza naszego powinna być czynną, t. j. zasadzać się głównie na czynach, połączonych z poszanowaniem zewnętrznych form, przez Kościół przyjętych i uświęconych, jako objaw widomy uczuć wewnętrznych, ale bynajmniej nie uważając tych form za treść samą, za doskonałość chrześcijańską. Przykład dany z góry, zły czy dobry, z łatwością na niższych oddziaływa. Nie wątpimy więc, że korpus wasz stanie się nietylko wzorem dla armji, ale i dla kraju. Czy wojsko w ten sposób prowadzone walecznym się stanie, czy pobije wroga, o to się pytać nie należy. Będzie ono nie waleczne ale niezwyciężone. Odezwa Rządu Narodowego z dnia 15 grudnia 1863 r. (Z oryginału) Rząd Narodowy do Narodu. Rodacy! Od jedenastu blisko miesięcy wytrzymujemy walkę z bezprzykładnym barbarzyństwem i nienawiścią wrogów, którzy tylko na to przywłaszczyli sobie środki cywilizacji żeby nimi dokonać zagłady obrońców prawa i sprawiedliwości. Wytrwała walka nasza wzruszyła z posad najezdnicze panowanie Moskwy, dowiodła, że to panowanie jest u nas niemożliwe, że tylko rozbojem, rabunkiemi wyludnieniem kraju do czasu utrzymać się może. Ogólny głos rządów i ludów uznał, że Moskwa pogwałciła traktaty, które przykuły nas do zaborczego jej panowania i były warunkiem jego. Sumienie ludzkości przez organ najpotężniejszego monarchy Europy uznało prawa nasze zapisane w dziejach i traktatach (jest to zwrot przypominający wielką mowę Napoleona III, miana dnia 5 listopada 1863, w której powoływał rządy Europy na kongres, gdzie mogłaby się uregulować sprawa polska. Wezwanie pozostało bez echa.). Krwią naszych Bohaterów, niezliczonemi ofiarami Narodu dostąpiliśmy tego uznania. Lecz zbrodnia popełniona na nas przez naszych wrogów, staje z zuchwałym czołem i dąży ciągle do uwiecznienia złego, do tryumfu opartego na zagładzie Narodu Polskiego i na ujarzmieniu powszechnem. Nadeszła owa chwila, przepowiedziana przez największego wojownika naszego wieku, w której Europa jest postawiona pomiędzy wolnością a niewolą, pomiędzy tryumfem sprawiedliwości a saturnaljami despotyzmu, Broniąc praw świętych Ojczyzny naszej w naszych Narodowych powstaniach, dążyliśmy i dążymy stale do zadośćuczynienia sprawiedliwym wymaganiom ludów, do ustalenia porządku opartego na dobrze zrozumianym interesie rządzących i rządzonych. Zadanie to nie będzie dla Europy spełnione póki Polska nie otrzyma sprawiedliwości. Nie mamy potrzeby zagrzewać do poświęceń, których codziennie widzimy najwznioślejsze przykłady. Zadaniem jest Rządu Narodowego poświęceniom tym nadać kierunek i skuteczność. Pomny na wielką przed Bogiem i Narodem odpowiedzialność, Rząd Narodowy sumiennie spełni swe zadania aż do końca. Równouprawnieniem wszystkich obywateli, bez różnicy stanu i wyznania, uwłaszczeniem włościan Rząd Narodowy położył trwałe podstawy bytu Ojczyzny. Zasady te wykonane będą sumiennie i w całej rozciągłości. Władza u nas nie jest przedmiotem ambicji, lecz czynem poświęcenia. Na nim oparty, wspierany powszechną wolą Narodu, Rząd Narodowy wysoko utrzyma chorągiew Narodową dopóki jej nie zapewni zwycięstwa. Różnice osobistych opinji znikają, wobec wielkiego wspólnego nam wszystkim celu – jednej, całej, niepodległej Polski, Litwy, Rusi. Wielkość zadania wielkich wymaga ofiar. Kiedy Rząd Narodowy ich zażąda na dobro najświętszej sprawy, pewnym jest, że odmówione nie będą. Rząd Narodowy poświęci wszystkie swe siły do należytego ich spożytkowania dla dobra Ojczyzny. W imię Boże, z niewzruszoną ufnością w przyszłość, szykujemy się do dalszej walki. W wytrwaniu leży zbawienie. Dan w Warszawie dnia 15 grudnia 1863 r. (L. S.) Epilog Powstania Styczniowego. Z ostatniej depeszy ks. Władysława Czartoryskiego do Rządu Narodowego z dnia 24 kwietnia 1864 roku. (Z rękopisów w Archiwum Muzeum Czartoryskich w Krakowie. Nr teki 3881) Już od miesiąca nabierałem coraz to więcej smutnego przekonania, że mocarstwa zachodnie nic dla nas przedsięwziąć nie mogą. Dwa tygodnie temu oświadczyłem panu Drouyn de Lhuys, że gdy kraj od roku przeszło z tak niezmiernym wysileniem walczy z nieprzyjacielem tylekroć silniejszym, a ja go poniekąd utwierdzałem w nadziei pomocy zagranicznej, uważam za obowiązek mi donieść Rządowi Narodowemu, że niczego od Francji spodziewać się nie może. Tegom doniesienia posłać do kraju nie chciałem, nie uprzedziwszy o niem pierwej ministra spraw zagranicznych i cesarza, bo w doniesieniu tem byłby rodzaj oskarżenia polityki francuskiej. Pan Drouyn de Lhuys, słuchając mnie zdawał się być wzruszony i wyznał, że teraźniejszy stan Europy zmusza Francję do bezczynności w naszej sprawie. Odrzekłem, że i ja tę trudność widziałem, ale miałem nadzieję, że przyjdą wypadki, które Francji ręce rozwiążą, że od zerwania negocjacji z Rosją, to jest od ośmiu miesięcy, wciąż tych wypadków czekamy. Że chociaż wiedziałem, że od kilku miesięcy gabinety naszą sprawą się nie zajmują, jednak jeszcze w miesiącu lutym miałem nadzieję, że wojna z półwyspu Duńskiego przejdzie na obszerniejsze pole i że w tym duchu pisałem do Rządu narodowego, że dzisiaj, gdy ta rachuba zawiodła, czuję, że nie mogę dłużej brać na siebie odpowiedzialności przed sumieniem i narodem, i że zmuszony jestem powiedzieć memu rządowi, co sądzę o położeniu naszej sprawy na Zachodzie. Pan Drouyn prosił, abym wstrzymał się z wysłaniem mej depeszy, dopóki on go czy nie byłoby cesarza nie zobaczy. Korzystając z obecności w Paryżu lorda Clarendona zapytałem go czy nie byłoby sposobu wprowadzenia (na konferencje londyńskie, mające się zebrać w sprawie duńskiej) sprawy polskiej, i przedstawiałem obszerne powody, które do takowego jej wprowadzenia nakłonić winny gabinet angielski. Odpowiedział mi, że przyjechał do Paryża po to, aby wstrzymać, a przynajmniej ścieśnić wojnę duńską, a że Anglia (powinienem się o tym przekonać) żąda przedewszystkiem pokoju, że nie widzi możności wniesienia naszej sprawy na konferencje londyńskie. Tembardziej, że rząd angielski, doznawszy z jej powodu tak wielkiego upokorzenia od Rosji, nie zechce na nie narażać się po raz wtóry, aniby na taka powtórna próbę opinja publiczna zezwoliła. Miałem posłuchanie u cesarza. Wyłożyłem mu powody przedstawione uprzednio ministrowi spraw zagranicznych i które zrodziły we mnie obawy, że państwa zachodnie sprawą naszą na teraz zajmować się nie będą. Cesarz odpowiedział mi, że stan rzeczy jest zły, że winienem prawdę powiedzieć rodakom, i że trzeba, aby wiedzieli, że Francja nie może im teraz przyjść z pomocą. Rzekłem, że przeszłego roku nadzieje zdawały się być pewne, że, przyjąwszy służbę agenta, kraj w tych nadziejach wzmocniłem i przez to może przyczyniłem się do powiększenia cierpień i ofiar. ”Przeszłego roku – rzekł cesarz – o tej właśnie porze, (dzisiaj mogę to już wyznać) książę Metternich zapewniał mnie, że byleby powstanie trwało jeszcze kilka miesięcy, rząd austrjacki będzie zmuszony połączyć się ze mną i wydać wojnę Rosji. Obecnie rzeczy się zmieniły. Krew, która dziś leje się w Polsce, jest całkiem bezpłodną”. Opowiedziałem wtedy, w jak okropnym stanie znajduje się nasz kraj, wydany na łup chciwości i srogości rosyjskich rządów i wojskowych i jaką anarchję wprowadzają ukazy włościańskie, niszcząc własność, podkopując jej zasady, wywołując niechęć i nieufność między klasami społecznemi, i zapytałem, czy dzisiaj, kiedy Europa o tyle więcej powinna wejrzeć w stan wewnętrzny kraju, nie byłoby sposobu podniesienia sprawy, czy to na konferencjach, czy też przez pojedyncze przedstawienie dyplomatyczne? Cesarz przyznał słuszność temu, co o rządach rosyjskich w Polsce mówiłem. Wynurzał boleść swą i chęć zaradzenie złemu, ale, podobnie jak lord Clarendon, oznajmił, że nie widzi, jakby to zrobić obecnie. Nazajutrz miałem posłuchanie u księcia Napoleona, nie dziwił się on bynajmniej temu, co mi cesarz powiedział. „Przewidywałem – rzecze – oddawna, ze smutkiem uprzedzałem wielu z pomiędzy was, ale cóż miałem z nimi począć, kiedy oni woleli zostawać w złudzeniach”. Wyznaję, że jakkolwiek wiedziałem, że nic pomyślnego od cesarza nie usłyszę, bolesne przecież wrażenie wyniosłem z tej audjencji. Dla akcji dyplomatycznej polskiej nie widzę teraz pola. Odnowi się chyba wtedy dopiero, kiedy Francja i Anglia, nauczone zuchwalstwem trzech państw północnych, spostrzegą się , jak wielki błąd zrobiły, opuszczając Polskę. W chwili, gdy powyższa depesza pisana była w Paryżu, upływał drugi tydzień od uwięzienia Traugutta. Rząd Narodowy przestał już istnieć, powstanie wygasło. Znaczenie powstanie styczniowego. (Stanisław Krzemiński „Dwadzieścia pięć lat Rosji w Polsce”, Lwów 1892, str. 23) Niemoc pierwszej chwili przyczyniła się do nieszczęścia ostatniej. W roku 1830 nie umieliśmy z sił już gotowych korzystać. W roku 1863 marnowaliśmy siły na sił wydobycie. Geneza powstania pokazuje narodowy jego charakter. Wszyscy na nią pracowali, nawet wtedy gdy odpychali od siebie myśl wybuchu. Ideał Polski wolnej, choćby tylko wewnętrznie, Polski całej, historycznej – on to wżarłszy się w dusze, był rzeczywistym postania sprawcą. Gdy wybuchło, nie wszyscy w niem krew przelewali, ale wszyscy na różnych szczeblach i w różnych zakresach działalności nieśli mu pomoc. W maju, kiedy powstanie znajdowało się u zenitu, stało pod chorągwią narodową jakieś ludzi, a dobrze uzbrojonych była wśród nich zaledwie część dziesiąta. Myliłby się jednak ten, ktoby mniemał, że w powstaniu 1863 roku ludu wcale nie było. Całe oddziały składały się z chłopa polskiego. Chłop polski szedł do lasu i na szubienicy tylko było go mało. Umysłowi rzetelnie polskiemu przedstawia się ono jako wielkie nieszczęście, ale dlatego tylko, że się nie udało. Niegodnym też jest Polaka przesąd, starannie szerzony przez wrogów, jakoby powstanie w dążeniach swoich przynosiło żywioły bądź to radykalnego rozkładu, bądź tyranji społecznej i okrucieństwa. To fałsze, i jako czyn zbrojny, i jako zalążek przyszłego państwa, powstanie z roku 1863 przynosiło ze sobą wszystkie zasady równowagi i sprawiedliwości społecznej, a na polach działalności państwowej ustawiczny postęp i rozwój uznawało za prawo przyszłej Polski. Wbrew niedorzecznym, a często niegodziwie szerzonym mniemaniom, powstanie 1863 złożyło świadectwo zasobności w siły moralne i materjalne i gotowości do czynu i poświęcenia, w niesłychanie ciężkich warunkach, wobec potęgi rosyjskiej i martwoty urzędowej europejskiej - zdumiewające. Ani zdolności, ani cnoty męstwa i prawości, ani pięknych charakterów, ani nawet bohaterstwa mu nie brakło. Brakło mu tylko broni i Europy. Dziś już mógłby je urok legendowy opromienić. Takiego, jak w roku 1863 ogromu zjawisk, takiej wojny narodowej, takiego rządu silnego a podziemnego, takiego zarojenia się całego narodu, takiej olbrzymiej rzeki wypadków, przyjmującej w siebie potoki i strumienie z terytorjalnie najdalszych, najgłębszych warstw ludności nie było od czasu wyzwalania się Niderlandów. Wobec Europy i świata całego było powstanie styczniowe kołataniem do wrót życia międzynarodowego, manifestem zbrojnym przeciwko wszelkim ukazom traktatowym, przeciwko ponurym dniom Maciejowic, rzeziom Pragi, szturmom Warszawy, przeciwko pełzającemu po świecie potworowi faktu dokonanego. Rozwiąż krzyżówkę. Wyjaśnij, jaki jest związek między otrzymanym hasłem a wydarzeniami Wiosny Ludów. 3 1. Jeden z celów powstańców walczących w północnych Włoszech podczas Wiosny Ludów. 2. Tytuł, którego zrzekł się Karol X w wyniku rewolucji lipcowej. 3. Republika …............ – państwo utworzone w 1849 r. na terytorium Państwa Kościelnego. 4. Nazwisko francuskiego malarza, autora obrazu Wolność wiodąca lud na barykady. 5. Miejsce obrad ogólnoniemieckiego Zgromadzenia Narodowego w czasie Wiosny Ludów. 6. Organizatorzy antycarskiego powstania w Rosji w 1825 r. 7. Organ, któremu w wyniku rewolucji lutowej powierzono najwyższą władzę we Francji. 8. Półwysep, na którym w latach 1853–1856 toczyły się działania wojenne. DAJE OD RAZU NAJJJJJJJJJ!!! Opublikowano na ten temat Historia from Guest Odpowiedź Guest Zjednoczenie. :))))))))))))))) Odpowiedz Nowe pytania Historia, opublikowano wypisz nazwy najważniejszych instytucji nadzorujących przestrzegania prawa we współczesnej Polsce Historia, opublikowano Uzupełnij zdania. 1 W średniowieczu naukę w szkołach mogli pobierać jedynie...... 2 Do codziennych obowiązków chłopców należało między innymi śpiewanie w ........ .......... Historia, opublikowano Opisz w jaki sposób historycy badają wydarzenia z przeszłości Historia, opublikowano Opowiedz jak Polacy bronili sie przed agresywna polityką państw zaborczych pod koniec 19 i na początku 20wieku Historia, opublikowano Pierwszym był Oktawian August.... ( kim ) proszę na jutro :P

jeden z celów powstańców walczących północnych włoszech podczas wiosny ludów